Δημοσίευμα στην Ελεύθερη Ώρα

«Κάθε μέρα που περνάει, το Τατόι καταρρέει όλο και περισσότερο»

Ο Σύλλογος Φίλων Κτήματος Τατοΐου απευθύνει δραματική έκκληση για τη διάσωση του μοναδικού αυτού πνεύμονα οξυγόνου και ιστορίας της χώρας μας

Το τοπίο εντυπωσιάζει. Λίγα χιλιόμετρα μόνο μακριά από το κέντρο της Αθήνας, το πράσινο, η ησυχία, ο αέρας που φυσάει, θυμίζει κάτι από…Ευρώπη, όπως την έχουμε δει όσοι έχουμε ταξιδέψει στο εξωτερικό. Βρισκόμαστε στο Κτήμα Τατοΐου, στο πρώην βασιλικό κτήμα, στο βασιλικό κτήμα, όπως θέλετε πείτε το.

Το Κτήμα Τατοΐου έχει έρθει αρκετές φορές στην επικαιρότητα τους τελευταίους μήνες, καθώς αποτελεί το «ατού» της κυβέρνησης και του ΤΑΙΠΕΔ στην αξιοποίηση της περιουσίας του Ελληνικού Δημοσίου. Ανάμεσα στα τόσα περιουσιακά στοιχεία του Δημοσίου, ένα κτήμα σαν το Τατόι, και μάλιστα…βασιλικό, είναι ασφαλώς «κράχτης» προς τους ξένους αλλά και ντόπιους επενδυτές. Ωστόσο, πολλά λόγια ακούγονται, αλλά τίποτα δεν προχωρά στην πράξη. Το Τατόι, ερημωμένο από την νύχτα της 13ης Δεκεμβρίου 1967, όταν η Ελληνική βασιλική οικογένεια έφυγε, μετά το αποτυχημένο «αντικίνημα», φθίνει μέρα με τη μέρα, όλο και περισσότερο.

Φέτος συμπληρώθηκαν 10 χρόνια που το Κτήμα Τατοΐου περιήλθε στην ιδιοκτησία του Ελληνικού Δημοσίου, μετά την πολυετή διαμάχη στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο με τον βασιλιά Κωνσταντίνο. Θυμίζουμε ότι, στην υπόθεση, ο Κωνσταντίνος δικαιώθηκε, δηλαδή το Ε.Δ. αναγνώρισε ότι το Τατόι ήταν ιδιωτική του περιουσία η οποία παράνομα κατασχέθηκε το 1994 χωρίς αποζημίωση. Η δε απόφαση του δικαστηρίου καλούσε τις δύο πλευρές να «τα βρουν» σε εύλογο χρονικό διάστημα. Οι επιλογές ήταν, ή να επιστρέψει η κυβέρνηση το Τατόι στον Κωνσταντίνο, ή να καταβάλει αποζημίωση. Η Ελληνική κυβέρνηση, προτίμησε το 2ο. Έτσι, το Τατόι, που ως το 2003 ήταν σε κατάσταση «υποφερτή», άρχισε «ως δια μαγείας» να καταρρέει, μέρα με τη μέρα. Οι χιονοπτώσεις, οι βροχές, αλλά και ο σεισμός του 1999 που είχε προηγηθεί, είχαν προκαλέσει αρκετά «τραύματα» στα εγκαταλελειμμένα και λεηλατημένα κτήρια και τα ίδια φαινόμενα συνεχίστηκαν καθ’ όλη τη 10ετία που μας πέρασε. Και το Κράτος;

Αρκετές φορές έδειξε το ενδιαφέρον του, με επισκέψεις υπουργών στο Κτήμα και εξαγγελίες για αξιοποίηση. Οι υπουργοί ήρθαν με τις κάμερες, έφυγαν, και το Τατόι έμεινε να καταστρέφεται από τη φθορά του χρόνου και από τους «πονηρούς» σκοπούς κάποιων, για τους οποίους δεν θα αναφερθούμε προς το παρόν.

Ακόμη και ο διορισμός του κ. Παύλου Γερουλάνου, οι οικογενειακοί δεσμοί του οποίου με την βασιλική οικογένεια, στη θέση του Υπουργού Πολιτισμού, το 2009, αποδείχθηκε «πομφόλυγα». Ο κ. Γερουλάνος αδιαφόρησε πλήρως για το Τατόι, κι ας υπήρξε ο πατέρας του, Μαρίνος Γερουλάνος, αυλάρχης της βασίλισσας Άννας Μαρίας, κι ας έχει βαπτισθεί από τον πρώην βασιλιά Κωνσταντίνο, κι ας υπήρξε συμμαθητής με την πριγκίπισσα Αλεξία στο Ελληνικό Κολλέγιο του Λονδίνου.

Την αδιαφορία και την άγνοια των περισσοτέρων για το Τατόι ήρθε να «κλονίσει», το 2010, η δημιουργία του Συλλόγου Φίλων Κτήματος Τατοΐου. Μια ομάδα που ξεκίνησε, όπως όλες στη σημερινή εποχή, από το facebook, και έφτασε σήμερα, το 2013, να αποτελεί σύλλογο αναγνωρισμένο από το κράτος, και μάλιστα τον μοναδικό ίσως αξιόπιστο συνομιλητή όσων θέλουν να εμπλακούν με τα θέματα του Τατοΐου. Πρωτεργάτης και εμπνευστής του Συλλόγου, ο κ. Βασίλης Κουτσαβλής. Διαβάστε πως περιγράφει ο ίδιος την εμπειρία του με το Κτήμα Τατοΐου, μέσα από την ιστοσελίδα του συλλόγου, www.tatoi.org:

«Όποιος δεν έχει ανέβει στο Τατόι φθινόπωρο ή χειμώνα δεν μπορεί να κατανοήσει την μαγεία αυτού του τόπου στην εντέλειά του. Έτσι λοιπόν και εγώ με οδηγό το δίτομο έργο του Ιστορικού και συγγραφέα κ. Κώστα Σταματόπουλου “Το Χρονικό του Τατοΐου”, αποφάσισα να το επισκεφθώ στις 11 Φεβρουαρίου 2008. Αυτή η πρώτη μου επαφή με το Κτήμα, υπήρξε καθοριστική, για να αγαπήσω αυτό το μέρος και να το κάνω μέρος της καθημερινότητάς μου. Αμέσως η ιστορία του Χρονικού άρχισε να ζωντανεύει μέσα από την ταπεινή μεγαλοπρέπεια αυτού του τόπου, μέσα από τα ερείπια του παρελθόντος μας. Ήταν αυτή η κραυγή των πέτρινων τοίχων που με συνεπήρε. Ήταν επίσης οι αναμνήσεις μου από το νησί μου την Μυτιλήνη που ξαναζωντάνεψαν. Τα πετρόχτιστα σπίτια, οι ελιές, τα λιβάδια, τα ζώα και τα πουλιά αυτό το μοναδικού σε κάλλος επίγειου βασιλείου.

Η συγκίνηση, η χαρά, η ανακούφιση αυτής της μέρας, ήταν τέτοια που με οδήγησαν να μοιραστώ αυτή την εμπειρία με τους φίλους μου και όσους ένιωθαν τα ίδια συναισθήματα μετά την επαφή τους με αυτό το σπάνιο μέρος. Το μέσο υπήρξε το Facebook και έτσι δημιουργήθηκε τον Φεβρουάριο του 2008 η ομάδα των φίλων του κτήματος. Μαζί με την κοινωνία των πολιτών είχαμε την ευκαιρία να ανταλλάξομε απόψεις, να δημιουργήσουμε φιλίες και να μοιραστούμε τις ανησυχίες μας για το μέλλον του κτήματος και την οικτρή κατάσταση στην οποία βρισκόταν. Αλλά η κραυγή αυτή της κοινωνίας έπρεπε να λάβει σάρκα και οστά και να μετουσιωθεί σε οργανωμένη παρέμβαση στο ζήτημα. Με αυτές τις σκέψεις ζήτησα και είδα τον Ιούνιο του 2010 στα γραφεία της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού τον καθ’ ύλην αρμόδιο για το Τατόι, τον ιστορικό και συγγραφέα κ. Κώστα Σταματόπουλο, τον άνθρωπο που τον χαρακτηρίζει η ευγένεια, η ιστορική κατάρτιση και ένας κοσμοπολιτισμός, απαραίτητα στοιχεία που πρέπει να διαθέτει κάποιος για να κατανοήσει σε βάθος το πρώην Βασιλικό Κτήμα. Αμέσως καταλήξαμε σε μια κοινή συναντίληψη για το θέμα και ο ίδιος έθεσε την ιδέα αυτή η ομάδα στο Facebook να αποτελέσει την μαγιά για την δημιουργία ενός συλλόγου Φίλων» .

Και όντως, έτσι κι έγινε. Πολλοί από εμάς, πηγαίναμε στο Τατόι από τη δεκαετία του 1980. Θαυμάζαμε το περιβάλλον, μοιρολογούσαμε για την κατάντια των κτηρίων, αλλά δεν είχαμε σκεφτεί αυτό το «βήμα παραπέρα». Ότι όλοι εμείς έπρεπε να αναλάβουμε δράση, να κινητοποιήσουμε τον κόσμο και την Πολιτεία. Να «ανοίξουμε» το Τατόι στον κόσμο, να καταλάβουν όλοι ότι δεν πρόκειται απλά για ένα «βασιλικό» κτήμα στο οποίο πολλοί αναφέρονταν με απέχθεια, χωρίς καν να το έχουν δει ποτέ. Ότι πρόκειται, πρωτίστως, για έναν φυσικό πνεύμονα πρασίνου, 44 χιλιάδων στρεμμάτων. Αλλά και ότι πρόκειται για την ίδια μας την Ιστορία. Η Ιστορία μιας χώρας, δεν χωρίζεται σε καλή ή κακή, ή τουλάχιστον δεν θα πρεπε να χωρίζεται. Το Τατόι είχε πέσει στη λήθη και στην αφάνεια, γιατί κάποιοι δεν ήθελαν να θυμούνται την Ιστορία. Αν κάποιος έκανε μια βόλτα μια Κυριακή, τα προηγούμενα χρόνια, στο Τατόι, δεν θα έβλεπε εκεί πάνω από 20-50 επισκέπτες.

Ο Σύλλογος Τατοΐου όμως, άλλαξε τα δεδομένα. Η ιδέα της διοργάνωσης μιας ανοιχτής για το κοινό εκδήλωσης για το Τατόι για να παρουσιαστεί η κατάσταση του Τατοΐου έγινε πράξη, σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού στον πολυχώρο Metropolis στις 15 Νοεμβρίου 2010 σε μια κατάμεστη αίθουσα όπου οι φίλοι του Τατοΐου γνωρίστηκαν μεταξύ τους και αντάλλαξαν απόψεις για το μέλλον του κτήματος και τις πρωτοβουλίες που έπρεπε να αναληφθούν.

Από κει και πέρα ξεκινά η συναρπαστική πορεία της ίδρυσης του Σωματείου «Φίλοι Κτήματος Τατοΐου».

«Από την επόμενη κιόλας αυτής της συνάντησης βρήκαμε τον πρώτο μας μεγάλο σύμμαχο, που δεν ήταν άλλος από τον δημοσιογραφικό κόσμο της χώρας μας. Οι άριστες σχέσεις μου μαζί τους, λόγω επαγγελματικής ενασχόλησης, αλλά κυρίως λόγω σχέσεων εμπιστοσύνης που είχαν αναπτυχθεί μακρόθεν αποτέλεσε και το όχημα για την επιτυχία αυτής της προσπάθειας», λέει ο κ. Κουταβλής. «Ένας αρνητικός στο παρελθόν Τύπος, για κάθετι που αφορούσε στο Τατόι, άρχισε να αναθεωρεί και να αναδεικνύει το μέγεθος της ιστορικής αδικίας. Το Σωματείο απέκτησε τάχιστα καταστατικό και Ιδρυτικά Μέλη και ξεκίνησε τις επαφές του σε υψηλό επίπεδο τόσο με τις θεσμικές αρχές του κράτους όσο και με ιδιώτες εντός και εκτός συνόρων. Η εμπειρία μου και η γνώση μου για τα μεγάλα κτήματα της Μεγάλης Βρετανίας καθώς και οι γνώσεις όλων των φίλων, τέθηκαν στο τραπέζι και έγιναν λόγος και άποψη. Το Τατόι, άρχισαν να το γνωρίζουν οι συμπολίτες μας μέσα από οργανωμένες ξεναγήσεις του Σωματείου και λόγω της αυξημένης δημοσιότητας άρχισαν να το επισκέπτονται και ιδιωτικά. Η προσπάθεια έμπαινε σε πιο ουσιαστικά μονοπάτια όταν το μεράκι μας και το πάθος μας αγκαλιαζόταν από ολοένα και αυξανόμενο κοινό απλών ανθρώπων, δημοσιογράφων, οικονομικών παραγόντων, πολιτικών. Στόχος ήταν η δημιουργία ενός πυρήνα αξιόλογων ανθρώπων οι οποίοι θα αναλάμβαναν το βάρος της κινητοποίησης της κοινής γνώμης και της ευαισθητοποίησης όλων για το κτήμα.

Στην αρχή της προσπάθείας μας οι “Φίλοι Κτήματος Τατοΐου” ήταν απλώς μία ιδέα, ενώ σήμερα είναι πλέον ένα σωματείο με ευρεία αναγνώριση και αναγνωρισιμότητα σχετικά με θέματα που αφορούν στο πρώην Βασιλικό Κτήμα Τατοΐου».

Η κινητικότητα των διαφόρων φορέων για την αξιοποίηση του Τατοΐου, έκανε τον Σύλλογο Φίλων Τατοΐου μια υπολογίσιμη δύναμη, καθώς οι άνθρωποι που αποτελούν τον σύλλογο, είναι οι πιο αρμόδιοι να μιλήσουν, να προτείνουν, και κρίνουν, ό,τι αφορά στο Κτήμα. Είναι άνθρωποι που περπατούν στο Κτήμα σχεδόν καθημερινά, που αγαπούν κάθε σπιθαμή του, δεν εμφανίστηκαν ξαφνικά ως δια μαγείας, «οσμιζόμενοι» τις πιθανότητες «αξιοποίησης» του. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι ουσιαστικά, αυτοί οδήγησαν τους αρμόδιους φορείς στο να αρχίσουν να σκέφτονται σοβαρά το Τατόι.

«Το σωματείο μας άνοιξε τον διάλογο με διακεκριμένους επιστήμονες στο εξωτερικό και γίνεται τακτικά δέκτης αιτημάτων έρευνας σχετικής με την ιστορία του. Όλα αυτά έχουν καταστήσει το σωματείο μας μία “υπολογίσιμη δύναμη” για τη λήψη αποφάσεων που σχετίζονται με την αξιοποίηση του κτήματος. Πράγματι, οι “Φίλοι Κτήματος Τατοΐου” έχουν συναντηθεί σε υψηλό επίπεδο με όλους τους κρατικούς φορείς που είναι αρμόδιοι ή ενδέχεται να καταστούν αρμόδιοι για το θέμα του κτήματος και του μέλλοντός του, και διεκδικούν ρεαλιστικά για τον εαυτό τους λόγο και πρωταγωνιστικό ρόλο στις εξελίξεις που φαίνεται με αυξανόμενη ταχύτητα να δρομολογούνται για το κτήμα. Στόχος μας να δούμε το κτήμα να αναγεννιέται, να λειτουργεί και να ευημερεί, ισάξια με τα καλύτερα τέτοια κτήματα και ανάκτορα του εξωτερικού, να είναι ένας τόπος όπου όλοι μας θα πηγαίνουμε με χαρά και για τον οποίο όλοι μας θα είμαστε περήφανοι. Το Τατόι οφείλει και πρέπει να αναδείξει μια βιωματική σχέση -ειδικά της νέας γενιάς- που πρέπει να καλλιεργηθεί με τον χώρο μέσα από ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων στον τομέα του πολιτισμού, της έρευνας, της γεωκτηνοτροφικής οικονομίας, του αθλητισμού και της αναψυχής» μας λέει ο κ. Κουτσαβλής.

Σε τι κατάσταση όμως βρίσκεται το όμως το Τατόι σήμερα;

Ο πηγαίος λόγος του κ. Κουτσαβλή για το Τατόι, είναι καθηλωτικός: «Και ενώ οι δείκτες ανεργίας συνεχίζουν την άνοδο, οι νέοι εγκαταλείπουν την χώρα, θέσεις εργασίας χάνονται, ένας χώρος όπως είναι το πρώην Βασιλικό Κτήμα Τατοΐου παραμένει ανενεργός και αναξιοποίητος παραδομένος στην αυθαιρεσία, την λεηλασία και την ερημοποίηση. Με δύο φωτιές εφέτος το καλοκαίρι που κόντεψαν να το κάνουν στάχτη αναδεικνύεται η κραυγάζουσα αδυναμία και αδιαφορία της πολιτείας να οδηγήσει το κτήμα στην αποκατάσταση και την επαναλειτουργία του ως πολιτιστικό αγαθό υψίστης σημασίας, ιστορικό τόπο, φυσικό περιβάλλον εξαιρετικής ομορφιάς και σπουδαιότητας για την ευρύτερη περιοχή της πρωτευούσης. Μετάθεση αρμοδιοτήτων, ασυνεννοησία δημοσίων αρχών, ελλιπής φύλαξη, κομπλεξισμός, αρνητική συμπεριφορά για συνεργασία πάνω σε αυτονόητα ζητήματα οδηγούν τα 40 ιστορικά κτήρια του κτήματος και τον περιβάλλοντα χώρο στην απαξίωση. Εδώ και 2 σχεδόν χρόνια ο υπό κατάργηση Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας επεξεργάζεται μελέτη γενικής διάταξης και χωροθέτησης νέων χρήσεων στο κτήμα χωρίς να μπορεί να καταλήξει σε συμφωνία με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς του δημοσίου και της κοινωνίας. Η καθυστέρηση αυτή οδηγεί όλους και τον Σύλλογο Φίλων Κτήματος Τατοΐου συμπεριλαμβανομένου στην αδυναμία να προχωρήσουμε στην ανάθεση αρχιτεκτονικών μελετών και μελετών αποκατάστασης των ιστορικών κτιρίων μιας και δεν έχει επέλθει συμφωνία σε κανένα επίπεδο-ούτε μεταξύ των συναρμόδιων υπουργείων- για το μέλλον του κτήματος και τον φορέα που θα το διαχειριστεί. Αν εξαιρέσει κανείς τα δύο συναρμόδια Υπουργεία Πολιτισμού και Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής καθυστερήσεις προκαλεί και η εμπλοκή στην υπόθεση Τατοΐου εσχάτως και του ΤΑΙΠΕΔ. Αν προσθέσει κανείς το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, τους ΟΤΑ, την Πυροσβεστική, την Ελληνική Αστυνομία, το Δασαρχείο Πάρνηθας, τον Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας, το Υπουργείο Οικονομικών και Υπηρεσίες του Υπουργείου Εσωτερικών που εμπλέκονται στην υπόθεση αξιοποίησης του κτήματος μπορεί να βγάλει μόνος του τα συμπεράσματα. Η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού ήδη από το 2005 και ο Σύλλογος Φίλων Κτήματος Τατοΐου από το 2009 έχουν καταλήξει σε ένα σχέδιο αξιοποίησης και αλλαγής χρήσεων βάση των διεθνών προτύπων και της ανάγκης βιωσιμότητας του χώρου. Η επίσημη πολιτεία για λόγους που ουδείς μπορεί να εξηγήσει αρνείται να ανοίξει τον διάλογο και την δημόσια διαβούλευση για το Τατόι, με αποτέλεσμα η κοινωνία να μένει εκτός των σχεδιασμών για το μέλλον του χώρου. Λυπούμαστε ειλικρινά που αυτός ο χώρος ιστορικής μνήμης και υψίστης οικολογικής σημασίας κινδυνεύει πλέον να καταστραφεί και κανείς δεν φαίνεται διατεθειμένος να σταματήσει αυτή την διαδικασία μιας και προφανώς το Τατόι δεν αποτελεί προτεραιότητα. Ο Σύλλογος Φίλων Τατοΐου εδώ και 3 τουλάχιστον χρόνια προσπαθεί με τις δημόσιες παρεμβάσεις του, τις επιστολές σε όλους του συναρμόδιους φορείς και την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας να ανοίξει τον δρόμο για μια σοβαρή συζήτηση για το Τατόι. Τα εμπόδια στην πορεία μας πολλά, πολλές φορές όχι από τις πολιτικές ηγεσίες των Υπουργείων αλλά από υπαλλήλους που για λόγους που ουδείς μπορεί να αντιληφθεί μπλοκάρουν διαδικασίες, αρνούνται να συνεργαστούν, διατηρούν αμυντική στάση προερχόμενη κυρίως από βαθύτατο κομπλεξισμό και άρνηση να αποδεχτούν τα αυτονόητα.

Στο Τατόι κανείς μας δεν ανακαλύπτει τον τροχό. Όταν μας λένε ότι θέλουν να μετατρέψουν το Τατόι σε απέραντη καφετέρια και ταβέρνα αντιδρούμε δικαίως. Δεν αντιδρούμε μόνον εμείς, αντιδρά ο κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος, αυτοί που χαίρονται καθημερινά το Τατόι στους περιπάτους τους και αυτοί που δεν θέλουν αυτός ο χώρος να καταντήσει άλλο ένα πάρκο Τρίτση. Το Τατόι έχει ανάγκη από έσοδα που θα το διατηρούν σε καλή κατάσταση για να το χαίρονται Έλληνες και ξένοι. Αυτά τα έσοδα στις μέρες που ζει η πατρίδα μας είναι δύσκολο να προέλθουν από τον κρατικό προϋπολογισμό. Εδώ λοιπόν χρειάζεται δημιουργικότητα και κυρίως ικανότητα και ευελιξία. Να δεσμευθούν Ευρωπαϊκοί πόροι, να εμπλακούν ιδιώτες σε συμπράξεις με το Ελληνικό Δημόσιο, Ιδρύματα, Χορηγοί και δωρητές, το κτήμα να παράξει πάλι προϊόντα να προσφέρει υπηρεσίες υψηλής ποιότητας και να στοχεύσει στο 8% των τουριστών ανά τον κόσμο που παράγουν το 25% των τουριστικών εσόδων της χώρας μας. Και αυτά φυσικά δεν μπορεί να γίνουν με δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία. Το κράτος οφείλει να είναι εκεί και να ελέγχει ειδικά τα οικονομικά ζητήματα. Η ιδιωτική οικονομία οφείλει να θέτει στόχους, να έχει σχέδιο και όραμα και μεράκι για να μπορεί να δημιουργεί πλούτο για το κτήμα, τους εργαζόμενους του αλλά και των ταμείων του Δημοσίου. Με σεβασμό στην ιστορικότητα του χώρου και της παράδοσης του κτήματος ως πρότυπη αγροκτηνοτροφική μονάδα, με την ανάδειξη όλων των δυνατοτήτων του κτήματος, την προσφορά υπηρεσιών αναψυχής και ψυχαγωγίας. Ευχόμαστε και ελπίζουμε όλοι να αναλάβουν τις ευθύνες που τους αναλογούν πριν να είναι πολύ αργά» .

Πηγή: Ελεύθερη Ώρα, 28/09/2013. Του Μάρκου Τσάκα