Του Βασίλη Κουτσαβλή

Ηταν μια βροχερή ημέρα του Μαΐου και έφτανα στο Τατόι, σε αυτό το μυστικιστικό σκηνικό που δημιουργείται σε τούτη την πλευρά της Πάρνηθας όταν ο καιρός είναι βροχερός. Σε λίγη ώρα, στο κτήμα του Τατοΐου, θα λάμβανε χώρα μια παράξενη τελετή.

Με απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης δόθηκε η άδεια στη βασιλική οικογένεια της Σερβίας να προχωρήσει στην εκταφή της βασίλισσας Αλεξάνδρας της Γιουγκοσλαβίας από το Βασιλικό Κοιμητήριο Τατοΐου. Στη συνέχεια, τα οστά της Αλεξάνδρας θα μεταφέρονταν με πτήση της Ολυμπιακής Αεροπορίας στο παρεκκλήσι των ανακτόρων του Βελιγραδίου.

Πρόκειται για την ταυτόχρονη ταφή των οστών τεσσάρων μελών της βασιλικής οικογένειας της Σερβίας. Τα υπόλοιπα τρία μέλη είναι ο πρίγκιπας Αντρέι, αδελφός του βασιλιά Πέτρου της Σερβίας,
ο βασιλιάς Πέτρος και η βασίλισσα Μητέρα Μαρία. Ο βασιλιάς Πέτρος ήταν θαμμένος στο Ιλινόι των ΗΠΑ και η βασίλισσα Μητέρα Μαρία στο Βασιλικό Κοιμητήριο του οίκου Γουίνσδορ, στο ομώνυμο κάστρο της Μεγάλης Βρετανίας. Η όλη διαδικασία ήταν μια σκέψη του πρίγκιπα-διαδόχου του σερβικού θρόνου Αλέξανδρου  η οποία από το 2004 είχε τεθεί προς συζήτηση. Ενα τέτοιο σύνθετο γεγονός δεν θα μπορούσε να ολοκληρωθεί χωρίς τη στενή συνεργασία μεταξύ της κυβέρνησης και του ίδιου του προέδρου της Σερβίας και της βασιλικής οικογένειας.

Ετσι, λοιπόν, εκείνο το βροχερό πρωινό, μετά τις 10.30 το πρωί, τα οστά της βασίλισσας Αλεξάνδρας άφηναν την ελληνική γη, όπου γεννήθηκε, και ξεκινούσαν για το τελευταίο ταξίδι τους προς τη χώρα της οποίας υπήρξε η τελευταία βασίλισσα. Επρεπε να ενωθεί ξανά με τα μέλη της οικογένειάς της, τα οποία βρίσκονταν διάσπαρτα σε όλον τον κόσμο. Ηταν μια κίνηση ανάλογη με αυτή του βασιλιά Γεωργίου Β΄ των Ελλήνων, που μετά το 1935 συγκέντρωσε από την εξορία, όπου είχαν πεθάνει, τις σορούς των γονιών του βασιλέως Κωνσταντίνου και βασιλίσσης Σοφίας, της γιαγιάς του βασίλισσας Ολγας και της θείας του πριγκίπισσας Αλεξάνδρας. Στο Τατόι παρευρέθησαν, εκτός από τη βασιλική οικογένεια της Σερβίας, η πριγκίπισσα Ειρήνη της Ελλάδας, η Μαριάννα Βαρδινογιάννη, πρεσβευτές ξένων κρατών και άλλοι επίσημοι. Από την ελληνική κυβέρνηση παρών ήταν ο πρέσβης κ. Κοδέλλας, διευθυντής του Γραφείου του υπουργού Εξωτερικών Δημήτρη Αβραμόπουλου. Ολοι οι παριστάμενοι εξέφρασαν τη θλίψη τους για την κατάσταση στην οποία είχε περιέλθει το πρώην βασιλικό κτήμα και την ελπίδα ότι ίσως κάτι αλλάξει στο μέλλον.

Μια Ελληνίδα που έγινε βασίλισσα της Γιουγκοσλαβίας

25η Μαρτίου 1921. Στην Αθήνα γεννιέται ένα παιδί το οποίο ήταν ήδη πέντε μήνες ορφανό από πατέρα. Κόρη του βασιλόπαιδα Αλέξανδρου της Ελλάδας και της Ασπασίας Μάνου, η πριγκίπισσα Αλεξάνδρα της Ελλάδας και της Δανίας γεννιόταν μέσα σε ένα θλιβερό σκηνικό που προκάλεσε ο χαμός του πατέρα της από το δάγκωμα ενός πιθήκου στο Τατόι, αλλά και μια ταραγμένη περίοδος της ελληνικής Ιστορίας. Μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου, η Ασπασία Μάνου, ετεροθαλής αδελφή της σημαντικής χορογράφου μας Ραλλούς Μάνου, καταφεύγει στο σπίτι της μητέρας της, Μαρίας Αργυροπούλου, για να συγκεντρώσει όση δύναμη της απέμεινε και να φέρει στον κόσμο τη μονάκριβη κόρη της.

Η γέννηση της Αλεξάνδρας μαλάκωσε κάπως τους παππούδες της, τον βασιλιά Κωνσταντίνο και τη βασίλισσα Σοφία, και με βασιλικό διάταγμα πήρε τον τίτλο της πριγκίπισσας. Η Αλεξάνδρα ήταν μόλις τριών χρονών όταν αναγκάστηκε με βασιλική εντολή να εγκαταλείψει την Ελλάδα με τη μητέρα της και να εγκατασταθούν στη Φλωρεντία. Εφυγαν λίγο μετά την ανακήρυξη της πρώτης Αβασίλευτης Δημοκρατίας, που κράτησε από το 1924 ως το 1935. Αυτό το ταξίδι στην εξορία της μικρής Αλεξάνδρας καθόρισε σχεδόν όλη της τη ζωή ως και τον θάνατό της.

Η θλίψη της Ασπασίας Μάνου επέδρασε στον χαρακτήρα της μικρής Αλεξάνδρας. Μελαγχολική, κλεισμένη στον εαυτό της και λιγομίλητη, η Αλεξάνδρα δεν κατάφερε να προσαρμοστεί εσώκλειστη στα οικοτροφεία που η εποχή εκείνη πρόσταζε για τα κορίτσια καλών οικογενειών. Τα σχολικά της χρόνια ήταν αρκετά επώδυνα, καθώς ήταν αναγκασμένη να ζει μακριά από τη μητέρα της. Η Ασπασία Μάνου έπρεπε να αγωνιστεί να εξασφαλίσει τους οικονομικούς πόρους που ήταν απαραίτητοι για να μπορέσει να σταθεί δίπλα στην κόρη της και να τη σπουδάσει. Τα κατάφερνε με την αμέριστη συμπαράσταση των φίλων της στο εξωτερικό.

Η Αλεξάνδρα, που πήρε το όνομα του πατέρα της και από μικρή τη φώναζαν Σάντρα, έκανε πολύ καλούς φίλους μέσα στην ίδια της την οικογένεια. Ανάμεσά τους ο πρίγκιπας Φίλιππος της Ελλάδας και σημερινός σύζυγος της βασίλισσας Ελισάβετ του Ηνωμένου Βασιλείου, αλλά και ο πρίγκιπας Μιχαήλ, σήμερα τελευταίος βασιλιάς της Ρουμανίας, γιος της θείας της, Ελένης. Την άνοιξη του 1935 η Ασπασία εγκαθίσταται με την Αλεξάνδρα στο Παρίσι. Επιστρέφουν το 1936 στην Ελλάδα με αφορμή την επαναταφή των οστών του παππού, της γιαγιάς της και της προγιαγιάς της. Αυτή τη σκηνή στο Τατόι η Αλεξάνδρα, χωρίς να το γνωρίζει, θα τη ζούσε και η ίδια μετά τον θάνατό της. Μεγαλωμένη στην εξορία η Αλεξάνδρα δεν κατάφερε να αναπτύξει ποτέ ιδιαίτερους δεσμούς με τη χώρα μας.

Με την κήρυξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η Ασπασία Μάνου και η πριγκίπισσα Αλεξάνδρα αναγκάζονται να αφήσουν το σπίτι που είχε αγοράσει η Ασπασία στη Βενετία και να κατευθυνθούν μέσω Γιουγκοσλαβίας στην Αθήνα. Αφού έφθασαν, ακολούθησαν εκ νέου τον δρόμο της εξορίας μαζί με τον θείο της, βασιλιά Γεώργιο, και την ελληνική κυβέρνηση. Αρχικά στην Κρήτη, μετά στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, μετά στη Νότια Αφρική με τελικό προορισμό το Λονδίνο. Στο Λονδίνο φιλοξενήθηκαν αρχικά στο σπίτι της εξαδέλφης του πατέρα της, πριγκίπισσας Μαρίνας, δούκισσας του Κεντ. Σε μια μεγάλη δεξίωση της Λέσχης Αξιωματικών των συμμαχικών δυνάμεων η Αλεξάνδρα θα γνώριζε τον μεγάλο της έρωτα.

Μια σουίτα στο Λονδίνο, γιουγκοσλαβικό έδαφος

Με στόχο το συνοικέσιο, η Αλεξάνδρα τοποθετήθηκε στο τραπέζι δίπλα στον βασιλιά Πέτρο της Γιουγκοσλαβίας, που ήταν τότε μόλις 19 ετών. Εκεί έγινε η πρώτη γνωριμία με έναν όμορφο νέο που και η δική του ζωή υπήρξε ταραχώδης και βίαιη. Μακριά από την πατρίδα του γίνεται βασιλιάς αμέσως μετά την εισβολή των Γερμανών στη Γιουγκοσλαβία. Ο μικρός βασιλιάς Πέτρος είχε εγκατασταθεί στο Λονδίνο μετά τη δολοφονία του μπαμπά του Αλέξανδρου, μαζί με τη μητέρα του Μαρία και τα μικρότερα αδέλφια του. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. Δύο μήνες σχεδόν από την πρώτη τους γνωριμία, ο βασιλιάς Πέτρος τής κάνει πρόταση γάμου. Ο γάμος προγραμματίστηκε πολύ γρήγορα με την ευχή του Τσόρτσιλ και του βασιλιά της Αγγλίας, αλλά και με την αρνητική στάση της μητέρας του Πέτρου, βασίλισσας Μαρίας, η οποία τελικώς δεν παρευρέθη στον γάμο.

Στις 20 Μαρτίου του 1944 στη γιουγκοσλαβική πρεσβεία του Λονδίνου η Αλεξάνδρα της Ελλάδας παντρεύεται τον βασιλιά Πέτρο της Γιουγκοσλαβίας και γίνεται η τελευταία βασίλισσα της γειτονικής μας χώρας. Από την πρώτη στιγμή της γέννησής της ως και τον θάνατό της, στις 30 Ιανουαρίου του 1993, στο Σάσεξ της Μεγάλης Βρετανίας, η ζωή της πέρασε από φουρτούνες με μικρά διαστήματα γαλήνης. Στις 20 Οκτωβρίου του 1944 το Βελιγράδι απελευθερώνεται από τους Γερμανούς και η χαρά του βασιλιά Πέτρου και της Αλεξάνδρας είναι πολύ μεγάλη. Τη χαρά της απελευθέρωσης έρχεται να συμπληρώσει και το χαρμόσυνο γεγονός της εγκυμοσύνης της Αλεξάνδρας. Μη μπορώντας να επισκεφθεί ακόμη το Βελιγράδι, η Αλεξάνδρα έπρεπε να φέρει στον κόσμο τον διάδοχο του θρόνου επί γιουγκοσλαβικού εδάφους. Στις 17 Ιουλίου του 1945 γέννησε το μοναδικό της παιδί και σημερινό διάδοχο του θρόνου της Σερβίας Αλέξανδρο, στη σουίτα νούμερο 212 του ξενοδοχείου Claridge’s του Λονδίνου. Με απόφαση του πρωθυπουργού Γουίνστον Τσόρτσιλ και του βασιλιά Γεωργίου VI της Μεγάλης Βρετανίας, το δωμάτιο ανακηρύχθηκε γιουγκοσλαβικό έδαφος, έτσι ώστε ο διάδοχος του θρόνου να έχει γιουγκοσλαβική υπηκοότητα.

Στη συνέχεια ο στρατάρχης Τίτο ανακηρύσσει τη Γιουγκοσλαβία Λαϊκή Ομοσπονδιακή Δημοκρατία και ο βασιλιάς Πέτρος ζει την απόλυτη συντριβή. Η απογοήτευσή του για τη μη ολοκλήρωση του ονείρου του να επιστρέψει ως βασιλιάς στη Γιουγκοσλαβία φέρνει και τα πρώτα σύννεφα στον γάμο του, μια και ο ίδιος αφιερώνει όλη του τη ζωή, την ψυχή και την ενέργειά του στην προσπάθειά του να επιστρέψει στη χώρα του αναζητώντας συμμάχους τόσο στη Βρετανία όσο και στην Αμερική. Η Αλεξάνδρα νιώθει παραμελημένη. Η Αγγλία ήταν πια πολύ ακριβή για να συνεχίσουν να ζουν εκεί και άρχισε έτσι μια νέα περιπέτεια. Ζουν μεταξύ Γαλλίας, Ελβετίας και Αμερικής. Η Ασπασία Μάνου είχε επιστρέψει ήδη στη Βενετία. Ο βασιλιάς Πέτρος προσπαθεί να ξεπεράσει την προσωπική συντριβή του σε απόσταση από την Αλεξάνδρα. Ο βασιλιάς Πέτρος πεθαίνει στις ΗΠΑ στις 3 Νοεμβρίου του 1970, μόλις 47 χρόνων.

Τον Ιανουάριο του 2013 επέστρεψε στο Βελιγράδι με όλες τις τιμές και αναπαύεται πλέον στη χώρα που τόσο αγάπησε και πάλεψε για να την ξανακερδίσει. Η βασίλισσα Αλεξάνδρα, με πληγωμένη καρδιά, κλείνεται στον κόσμο της και αποσύρεται στη Βενετία. Ταξιδεύει στο Λονδίνο, όπου και πεθαίνει στις 30 Ιανουαρίου του 1993. Η επιθυμία της ήταν να ταφεί στο Τατόι δίπλα στη μητέρα της Ασπασία, μια και ο σύζυγός της ήταν ήδη θαμμένος σε μια ξένη χώρα, στις ΗΠΑ. Ο διάδοχος του θρόνου της Σερβίας, φέροντας το βαρύ φορτίο της ιστορικής παρακαταθήκης της οικογένειάς του, αποφασίζει να ενώσει ξανά όλη την οικογένεια, έστω και μετά θάνατον, και το όνειρό του πραγματοποιείται.

Στην επίσημη τελετή, στο Μαυσωλείο των Καραγεώργεβιτς, ο Πατριάρχης Ειρηναίος αποκαλεί τον πρίγκιπα «διάδοχο Αλέξανδρο», βασιλιά της Σερβίας, παρουσία της πολιτικής και πολιτειακής ηγεσίας και χιλιάδων Σέρβων. Συνθήματα υπέρ του Αλέξανδρου ακούγονται έντονα από τον κόσμο που ήταν εκεί. Οι δημοσκοπήσεις δίνουν ένα ποσοστό της τάξης του 40%, με τάση ανοδική υπέρ της επιστροφής του στον θρόνο της Σερβίας.

Αυτή ήταν η ιστορία της Αλεξάνδρας που αναπαύεται πια μαζί με τη μεγάλη της οικογένεια στη Σερβία. Αυτή ήταν η ιστορία της πριγκίπισσας που ετάφη προσωρινά το 1993 στο Τατόι γιατί δεν μπορούσε να αναπαυτεί στη χώρα της οποίας υπήρξε η τελευταία βασίλισσα. Σκεπασμένη με την ελληνική σημαία, άφησε το Τατόι, 20 χρόνια μετά, για το τελευταίο της ίσως ταξίδι. Δίπλα στο κενοτάφιό της παραμένει η μητέρα της, η Ασπασία Μάνου.

Το χρονικό της βασιλικής τελετής

9 Μαΐου 2013: Το πρωί της 9ης Μαΐου ξεκινά η εκταφή της βασίλισσας Αλεξάνδρας από το Τατόι. Τα οστά της τοποθετούνται στο βαρύτιμο φέρετρο, το οποίο σκεπάζεται με την ελληνική σημαία. Ξεκινά το τρισάγιο χοροστατούντος του Μητροπολίτου Ιλίου Αχαρνών και Πετρουπόλεως. Η πριγκίπισσα Αικατερίνη τής Σερβίας μιλάει συγκινημένη στους δημοσιογράφους «Οταν τη φέραμε εδώ το 1993, δεν ξέραμε για πόσο, αλλά ήρθε η ημέρα να την πάρουμε πίσω στο σπίτι, κοντά στον σύζυγό της και στην οικογένειά της» και o πρίγκιπας Αλέξανδρος δηλώνει «Ηταν το όνειρό μου να καταφέρω να ενώσω ξανά την οικογένεια μου στο Βελιγράδι». Μετά το τρισάγιο το βασιλικό ζεύγος άφησε λουλούδια στους τάφους της Ασπασίας Μάνου, των βασιλέων Παύλου και Φρειδερίκης των Ελλήνων και του βασιλιά Αλέξανδρου. Εν πομπή η Αλεξάνδρα οδηγήθηκε στο αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος» και με πτήση της Ολυμπιακής έφτασε στο Βελιγράδι με όλες τις τιμές. Το φέρετρο τοποθετήθηκε δίπλα σε αυτά των άλλων μελών της οικογένειας, στο βασιλικό παρεκκλήσι των ανακτόρων, μέχρι την ημέρα της επίσημης ταφής.

24 Μαΐου 2013: Τα φέρετρα των μελών της σερβικής βασιλικής οικογένειας μεταφέρονται από το βασιλικό παρεκκλήσι στα ανάκτορα στον Μητροπολιτικό Ναό του Αρχάγγελου Μιχαήλ, στο κέντρο του Βελιγραδίου, και εκτίθενται σε λαϊκό προσκύνημα.

25 Μαΐου 2013: Μετά τη θεία λειτουργία και το τρισάγιο, τα φέρετρα ξεκινούν εν πομπή και με όλες τις τιμές για το τελευταίο τους ταξίδι επί σερβικού εδάφους. Το μεσημέρι φτάνουν στον Ναό του Αγίου Γεωργίου στο Οπλενατς, όπου βρίσκεται το βασιλικό μαυσωλείο της δυναστείας των Καραγεώργεβιτς, μία ώρα έξω από το Βελιγράδι. Ακολουθεί τρισάγιο και λαϊκό προσκύνημα. Το βράδυ της ίδιας ημέρας παρατίθεται επίσημο καθιστό δείπνο στο Λευκό Παλάτι για όλους τους καλεσμένους του βασιλικού ζεύγους, από όλον τον κόσμο.

26 Μαΐου 2013: Ημέρα Κυριακή φτάνει στο Οπλενατς όλη η πολιτική, πολιτειακή και θρησκευτική ηγεσία της χώρας, προεξάρχοντος του Πατριάρχη Ειρηναίου και του προέδρου της Σερβίας,
για την επίσημη κρατική ταφή των μελών της βασιλικής οικογένειάς στο βασιλικό μαυσωλείο. Την Ελλάδα εκπροσωπούν ο υπουργός Εθνικής Αμυνας Πάνος Παναγιωτόπουλος και ο διευθυντής του Γραφείου του υπουργού Εξωτερικών πρέσβης κ. Κοδέλλας. Στην τελετή, μεταξύ άλλων, παρίστανται το τέως βασιλικό ζεύγος της Ελλάδας, το τέως βασιλικό ζεύγος της Βουλγαρίας, η διάδοχος του θρόνου της Ρουμανίας Μαργαρίτα με τον σύζυγό της, ο σεΐχης του Μπαχρέιν, η πριγκίπισσα Ιζαμπέλ του Λιχτενστάιν, η πριγκίπισσα Ιρα φον Φίρστενμπεργκ και ο πρίγκιπας Αμιν Αγά Χαν. Μετά τη δοξολογία ο πρόεδρος της Σερβίας γονατίζει μπροστά το φέρετρο του βασιλιά Πέτρου και φιλάει το στεφάνι. Ακολουθούν ο πρωθυπουργός, οι υπουργοί και τα μέλη της βασιλικής οικογένειας της Σερβίας. Τα φέρετρα οδηγούνται στην κρύπτη του ναού, όπου και τοποθετούνται στους τάφους τους για να αναπαυθούν αιώνια στη χώρα τους, δίπλα στα υπόλοιπα μέλη της δυναστείας Καραγεώργεβιτς. Το βράδυ της ίδιας ημέρας στο Λευκό Παλάτι παρατίθεται δεξίωση του βασιλικού ζεύγους για την πολιτειακή, πολιτική και θρησκευτική ηγεσία της χώρας.

Πριγκίπισσα Αικατερίνη της Σερβίας: H Ελληνίδα που κέρδισε τις καρδιές των Σέρβων

Ο πρίγκιπας Αλέξανδρος της Σερβίας την 1η Ιουλίου 1972 παντρεύεται την πριγκίπισσα Μαρία ντε Γκλόρια της Ορλεάνης-Μπραγκάνζα και αποκτά μαζί της τρεις γιους. Τον διάδοχό του, πρίγκιπα Πέτρο, και τα δίδυμα αδέλφια Αλέξανδρο και Φίλιππο. Το 1985 χωρίζει με τη σύζυγό του και στις 20 Σεπτεμβρίου παντρεύεται την Ελληνίδα Αικατερίνη Κλαίρη Μπατή. Η Αικατερίνη από τον πρώτο της γάμο με τον Τζακ Αντριους έχει δύο παιδιά, την Αλισον και τον Ντέιβιντ, και πέντε εγγόνια. Πάντοτε στο πλευρό της έχει την αγαπημένη της αδελφή Μπέτυ Ρουμελιώτη. Η ζωή και η καθημερινότητα της πριγκίπισσας Αικατερίνης είναι συνδεδεμένη αποκλειστικά με τη φιλανθρωπία και την προσφορά. Δεν είναι υπερβολή να πει κανείς ότι στους βασιλικούς κύκλους αποτελεί υπόδειγμα ανθρώπου με φιλανθρωπική δράση, ενώ πολλοί στη Σερβία τη θεωρούν φύλακα-άγγελό τους. Βρέθηκε με τον σύζυγό της στην καθημαγμένη Σερβία και η ζωή τους αφιερώθηκε στις αγαθοεργίες.

Πολλές φορές η πριγκίπισσα Αικατερίνη έχει δηλώσει σε δημοσιογράφους: «Στη Σερβία γυρίσαμε για να δώσουμε και όχι για να πάρουμε». Με τη φιλανθρωπική της οργάνωση LIFELINE, με παραρτήματα σε ΗΠΑ, Καναδά, Λονδίνο, Σερβία και Ελλάδα, έχει κινητοποιήσει μεγάλο αριθμό υποστηρικτών. Στη Σερβία καταφθάνουν φορτηγά ολόκληρα με ανθρωπιστική βοήθεια: ασθενοφόρα, κινητές μονάδες μαστογραφίας, θερμοκοιτίδες, πανάκριβα ιατρικά εργαλεία και μηχανήματα διοχετεύονται σε κάθε γωνιά της φτωχής Σερβίας και ανακουφίζουν τον ανθρώπινο πόνο. Σχολεία και νηπιαγωγεία, ψυχολογική υποστήριξη σε ανθρώπους με προβλήματα, συμπαράσταση στην τρίτη ηλικία, οικονομική βοήθεια σε φτωχές οικογένειες συνθέτουν το φιλανθρωπικό έργο της.

Πάντοτε σε στενή συνεργασία με την κυβέρνηση και τους αρμόδιους φορείς, η ίδια και ο σύζυγος της διοργανώνουν συνέδρια και συμπόσια για μια πλειάδα θεμάτων, στηρίζουν τις τέχνες και τον πολιτισμό και μοιράζουν κάθε χρόνο χιλιάδες δώρα σε ορφανά παιδιά.

*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 23 Ιουνίου 2013