Θαμμένοι κάτω από το παρελθόν;

Καθώς αναμένουμε με ανυπομονησία την έλευση της άνοιξης και οι Αθηναίοι εγκαταλείπουν σιγά σιγά την πόλη, σε αναζήτηση πιο καθαρού και φρέσκου αέρα, πολλοί θα στραφούν προς την Πάρνηθα και το κτήμα Τατοΐου. Πράγματι, τα ηλιόλουστα Σαββατοκύριακα συναντά κανείς χιλιάδες κατοίκους της πρωτεύουσας να απολαμβάνουν το μαγευτικό τοπίο του κτήματος: οικογένειες να κάνουν πικνίκ, περιπατητές να περιπλανιούνται ανάμεσα στα δέντρα και τα αγριολούλουδα και δρομείς να προσπαθούν να βελτιώσουν μέχρι δυσανεξίας τη φυσική τους κατάσταση. Το κτήμα στο Τατόι μοιάζει με θαυμάσιο φυσικό μυστικό, στο βόρειο μπαλκόνι της μητρόπολης. Κατά την είσοδο και έξοδό σου από εκεί, είναι σαν να περνάς από τα πεζά ανθρώπινα πεπραγμένα στη μαγεία της Φύσης και αντίστροφα. Λίγες πρωτεύουσες του κόσμου έχουν την τύχη να φιλοξενούν έναν τέτοιο θησαυρό.

Καθώς όμως πλησιάζει κανείς στην καρδιά του κτήματος, καταλαβαίνει πολλά πράγματα για τη δυσκολία της Ελλάδας να συμφιλιωθεί με το παρελθόν της. Και αυτό διότι στο κέντρο του Εθνικού Δρυμού της Πάρνηθας βρίσκεται φυσικά το πάλαι ποτέ βασιλικό παλάτι. Εκεί, βρίσκουμε ενσαρκωμένο, ένα θέμα-ταμπού, το οποίο ακόμη ταλανίζει την ελληνική κοινωνία: πώς δηλαδή να αντιμετωπίσει το μοναρχικό της παρελθόν. Ο ξένος επισκέπτης μένει κατάπληκτος με τη θέα του παραμυθένιου στολιδιού μέσα στη Φύση, που βρίσκεται εγκαταλελειμμένο στην παρακμή και τη φθορά του χρόνου. Μοιάζει με σκηνικό από έργο του Τσέχωφ, όπου το παρελθόν αποκλείεται στο υποσυνείδητο, αλλά ακόμη στοιχειώνει το μυαλό.

Πέρυσι, ο γερμανικός Τύπος έκανε λάθος. Αντί η Ελλάδα να πουλήσει ένα – δυο νησιά, κατά προτίμηση, για το Σίτι του Λονδίνου και τη Γουόλ Στριτ, στο μέγεθος της Κρήτης (πόσο λίγο ξέρουν οι πονηροί επενδυτές τι θα τους περίμενε), ή να μετατρέψει την Ακρόπολη σε «θεματικό πάρκο» τύπου Ντίσνεϊλαντ, οι ελληνικές Αρχές θα πρέπει να σκεφτούν την προοπτική παραχώρησης του παλατιού του Τατοΐου και του γύρω χώρου προς εκμετάλλευση. Η παραχώρηση θα γίνει με την προϋπόθεση βέβαια ότι το παλάτι θα ανακαινιστεί και θα παραμείνει προσβάσιμο και επισκέψιμο από ευρύ κοινό.

Ορισμένοι, βέβαια, προσπαθούν να εκτρέψουν τον διάλογο. Γι’ αυτό, καλύτερα να είμαι σαφής: δεν λέω ότι το παλάτι θα πρέπει να δοθεί στην τρόικα για να στήσει εκεί τα γραφεία της, έστω και αν οι εκπρόσωποί της αρέσκονται στις αυτοκρατορικές τιμές. Εξάλλου, αν εγκατασταθεί σε τέτοιο περιβάλλον ο Πολ Τόμσεν, τότε είναι σίγουρο ότι θα ενισχυθεί το πνεύμα αλαζονείας, το οποίο τον έσπρωξε στο πολιτικό ατόπημα της εμπλοκής στην εσωτερική πολιτική της Ελλάδας. Ας αποφύγουμε λοιπόν τις δυσάρεστες εικόνες της νυχτερινής απόδρασης από τη χώρα με ελικόπτερα, για τους επίδοξους βασιλείς.

Αλλωστε, η Ελλάδα έχει τους δικούς της βασιλείς να αντιμετωπίσει. Ακούγεται κλισέ, αλλά είναι μεγάλη αλήθεια ότι ένα έθνος μπορεί να προχωρήσει πιο γρήγορα προς τα εμπρός, μόνο όταν έχει συμφιλιωθεί με το παρελθόν του. Στην Ελλάδα πλέον κερδίζει έδαφος μια πιο ισορροπημένη προσέγγιση στη μελέτη του Εμφυλίου, ενώ δεν υφίστανται πια οι κοινωνικοί αποκλεισμοί που σημάδεψαν τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες. Και βέβαια, όντας ανέκαθεν αντιμοναρχικός -πολύ πριν ο πρίγκιπας Κάρολος κάνει μόδα τη συγκεκριμένη στάση στη Μεγάλη Βρετανία- δεν υποστηρίζω ότι η Ελλάδα θα πρέπει να εξιδανικεύσει τους πρώην μονάρχες της.

Από την άλλη πλευρά, όμως, τόσα σημαντικά γεγονότα της ελληνικής Ιστορίας εκτυλίχθηκαν στο Τατόι. Το 1916, μετά την παραίτηση της κυβέρνησης Βενιζέλου, κάηκε μέρος του κτήματος από «αγανακτισμένους πολίτες». Το 1923, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, το μεγαλύτερο τμήμα του κτήματος δημεύθηκε. Στο παλάτι είναι θαμμένοι οι βασιλείς και οι βασίλισσες της Ελλάδας: ο Γεώργιος Α΄ και η βασίλισσα Ολγα, μεγάλη δούκισσα της Ρωσίας, η αγαπημένη τους Αλεξάνδρα, το όνομα της οποίας έχει δοθεί στη γνωστή αθηναϊκή λεωφόρο, ο Κωνσταντίνος Α΄ και η βασίλισσα Σοφία (άλλη μία λεωφόρος!), αδελφή του Γερμανού Κάιζερ, ο βασιλιάς Παύλος και η αμφιλεγόμενη σύζυγός του, Φρειδερίκη. Αμφότεροι οι Κωνσταντίνοι από εκεί δραπέτευσαν για την εξορία.

Το μέρος ξεχειλίζει Ιστορία. Δεν προξενεί έτσι εντύπωση το γεγονός ότι το 2007 προτάθηκε να μετατραπεί σε μουσείο. Μήπως έφτασε λοιπόν η ώρα να νιώσει η Ελλάδα αρκετά ασφαλής, ώστε να αντιμετωπίσει το παρελθόν της; Ενα μουσείο που θα εξιστορούσε επιτόπου τα γεγονότα που εκτυλίχθηκαν στο Τατόι, θα βοηθούσε σε αυτήν την προσπάθεια. Οι Ελληνες θα μάθαιναν πολλά για τη σύγχρονη Ιστορία τους. Εξάλλου, στον πολιτικό λόγο κυριαρχούν σήμερα ζητήματα ταυτότητας: το ερώτημα δηλαδή τού ποιοι είμαστε. Στην απάντηση αυτού του ερωτήματος δεν βοηθάει βέβαια η απόπειρα εξαφάνισης του παρελθόντος κάτω από τα χορτάρια και τα χώματα, τη βροχή και τη σκόνη. Είναι ώρα, λοιπόν, να ξεπεραστεί το ταμπού. Δεν αξίζει τα θαύματα της Φύσης να ρημάζουν λόγω της αδυναμίας των ανθρώπων.

Πηγή: Εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ. 27/02/2011. Tου Kevin Featherstone*

* Ο κ. Kevin Featherstone είναι καθηγητής στην Εδρα «Ελευθέριος Βενιζέλος» του London School of Economics, όπου επίσης διευθύνει το Ελληνικό Παρατηρητήριο.