Ο Σύλλογος Φίλων Κτήματος Τατοΐου αποκαθιστά το κτίριο του Βουτυροκομείου στο Τατόι.

Ανακοίνωση-Δελτίο Τύπου

Με μεγάλη χαρά και ικανοποίηση το ΔΣ  και τα μέλη του Συλλόγου Φίλων Κτήματος Τατοΐου χαιρετίζουμε την απόφαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού με την οποία το ανώτατο γνωμοδοτικό όργανο εγκρίνει την μελέτη αποκατάστασης του Κτιρίου του Βουτυροκομείου στο Τατόι που προετοίμασε, με ανάθεση του Συλλόγου, το αρχιτεκτονικό γραφείο Altera Pars.

Η αναγνώριση αυτή από την επίσημη πολιτεία αποτελεί για όλους εμάς στον Σύλλογο δικαίωση των προσπαθειών μας αλλά και κίνητρο να συνεχίσουμε το έργο μας για την προστασία και την ανάδειξη του πρώην Βασιλικού Κτήματος, βάση των καλών πρακτικών που κρατούν διεθνώς για ανάλογους ιστορικούς χώρους. Ήδη, με απόφαση του ΔΣ ανατέθηκε και ξεκίνησε η Μελέτη Αποκατάστασης του Τηλεγραφείου του Τατοΐου και ενός ιστορικού κτιρίου του κτήματος. Το προσεχές διάστημα ολοκληρώνεται η διαδικασία επιλογής αρχιτεκτονικού γραφείου για την μελέτη αποκατάστασης του ιστορικού ξενοδοχείου «Τατόιον» ενώ προετοιμάζονται άλλες τρεις σημαντικές μελέτες ανάμεσα στις οποίες και αυτή της αποκατάστασης του Ανακτορικού Κήπου.

Η πορεία προς την πραγμάτωση αυτού του σημαντικού στόχου δεν ήταν εύκολη. Έπρεπε να ξεπεραστούν σημαντικά γραφειοκρατικά εμπόδια και παγιωμένες νοοτροπίες. Συναντήσαμε ανθρώπους που αντέδρασαν και συνεχίζουν να αντιδρούν έντονα απέναντι στην κοινωνία των πολιτών και στις πρωτοβουλίες που αυτή αναλαμβάνει για να συμβάλει στην ανοικοδόμηση όχι μόνο του Τατοΐου αλλά και της ίδιας της χώρας. Στις δύσκολες εποχές που ζούμε η πολιτιστική χορηγία έχει σχεδόν εξαφανιστεί και γι’αυτό στηριχθήκαμε στους πολλούς κάνοντάς τους κοινωνούς του έργου μας. Ευχόμαστε στο άμεσο μέλλον σημαντικά Ιδρύματα της χώρας και εταιρείες με έντονο κοινωνικό προφίλ να σταθούν στο πλευρό μας και να στηρίξουν το έργο μας. Με όλους αυτούς δίπλα μας και με σημαντικούς εκπροσώπους της πολιτικής, επιχειρηματικής και κοινωνικής ζωής του τόπου θα ολοκληρώσουμε το σύνολο των μελετών αποκατάστασης των ιστορικών κτιρίων και θα σταθούμε ουσιαστικός αρωγός στην φιλότιμη προσπάθεια που καταβάλει το Υπουργείο Πολιτισμού για την διάσωση του Κτήματος.

Η παρούσα σημαντική στιγμή για τον Σύλλογο Φίλων Κτήματος Τατοΐου δεν θα ήταν εφικτή χωρίς την ουσιαστική και ειλικρινή συνδρομή και συνεργασία της Γενικής Γραμματέως του Υπουργείου Πολιτισμού κ. Λίνας Μενδώνη η οποία αγκάλιασε την πρωτοβουλία του Συλλόγου μας και μας διευκόλυνε έτσι ώστε να υπερπηδηθούν σημαντικά εμπόδια και αγκυλώσεις. Χωρίς την δική της βοήθεια αλλά και το κοινό όραμα μας για την αποκατάσταση και επαναλειτουργία του πρώην Βασιλικού Κτήματος το Τατόι θα συνέχιζε να ρημάζει και να καταρρέει. Ήδη στο Τατόι εκτελούνται από το ΥΠΠΟ σημαντικά άμεσα σωστικά έργα των ιστορικών κτιρίων ενώ ολοκληρώνεται η καταγραφή, συντήρηση και προσήκουσα αποθήκευση των κινητών αντικειμένων του Ανακτόρου και η συντήρηση των αγιογραφιών του Ναού της Αναστάσεως, έργο ενταγμένο στο ΕΣΠΑ.

Ευχαριστούμε θερμότατα επίσης τον Προϊστάμενο της Εφορείας Νεωτερών Μνημείων Αττικής κ. Ορέστη Βαβατσιούλα και την ομάδα του για την άψογη συνεργασία μας καθ’ολη την διάρκεια προετοιμασίας της Μελέτης του Βουτυροκομείου. Θερμές ευχαριστίες επίσης απευθύνουμε στα μέλη του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων και στην διευθύντρια της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Νεωτέρων και Σύγχρονων Μνημείων του ΥΠΠΟ κ. Αμαλία Ανδρουλιδάκη. Τέλος, δεν μπορούμε να μην εκφράσουμε τις ευχαριστίες μας στον ανάδοχο του έργου, το Αρχιτεκτονικό Γραφείο Altera Pars και στον Αρχιτέκτονα κ. Ζαννή Πιττακίδη για την άψογη συνεργασία μας καθ’ ολη την πορεία υλοποίησης της μελέτης.

Κλείνοντας, ευχαριστούμε τους εκατοντάδες Έλληνες και Ελληνίδες πoυ αγόρασαν χριστουγεννιάτικες κάρτες, καπελάκια, μπλουζάκια, που στήριξαν τις καλλιτεχνικές μας εκδηλώσεις, που έδωσαν το παρόν στις δεκάδες ξεναγήσεις μας, που στάθηκαν στο πλευρό μας με οικονομικά και άλλα μέσα. Όλους αυτούς ο Σύλλογός μας θα τους επιβραβεύσει, θα τους τιμήσει και θα τους ευχαριστήσει δημοσίως. Ο Σύλλογος Φίλων Κτήματος Τατοΐου έβαλε το Τατόι στον πολιτιστικό και περιβαλλοντολογικό χάρτη, ξεκίνησε τον διάλογο για τους λόγους της καταστροφής αλλά και τις προτάσεις για την βιώσιμη ανάπτυξη του χώρου στηριζόμενος αποκλειστικά στις συνδρομές των μελών του και στους δωρητές του. Ο Σύλλογος αποτελεί την πλατφόρμα χάριν στην οποία, σήμερα, κρατιούνται οι απαραίτητες ισορροπίες μεταξύ τουλάχιστον 12 φορέων του Δημοσίου που καθορίζουν το μέλλον του κτήματος αλλά και έναν παράγοντα διαρκούς υπενθύμισης ότι το Τατόι είναι καιρός να το αντιμετωπίσουμε με την δέουσα σοβαρότητα μιας και αποτελεί έναν σημαντικό πνεύμονα πρασίνου για την Αττική αλλά και ένα σπουδαίο νεώτερο μνημείο διεθνούς εμβέλειας.

Λίγα λόγια για την Αρχιτεκτονική μελέτη του κτιρίου του Βουτυροκομείου
(Ζαννής Πιττακίδης, Αρχιτέκτων)
Το βουτυροκομείο βρίσκεται στον δρόμο προς το ταφικό συγκρότημα, μεταξύ “μάνδρας” και κτιρίου εποχικών εργατών – εστιατορίου προσωπικού. Έχει κτιστεί σε υποχώρηση περίπου 20 μ. από τον δρόμο, με αποτέλεσμα την δημιουργία μεγάλου πλατώματος στα ανατολικά του. Από το διευρυμένο αυτό επίπεδο ξεκινά χωμάτινο μονοπάτι, που διέρχεται μεταξύ βουτυροκομείου και “μάνδρας” και συνεχίζει δυτικά και βόρεια του οινοποιείου, ανάμεσα στα κτήματα, μέχρι να συναντήσει τον κεντρικό δρόμο του κτήματος (παλιό δημόσιο δρόμο Αθήνας – Χαλκίδας).

Πρόκειται για ένα κτίσμα με έντονες βόρειο-ευρωπαϊκές επιρροές, όπως συμβαίνει με τα περισσότερα από τα κτίρια του κτήματος αυτής της περιόδου (τέλη 19ου αιώνα). Η αρχιτεκτονική του μορφή προκύπτει από τις ανάγκες της στεγαζόμενης σε αυτό λειτουργίας και παρουσιάζει αρκετά ρομαντικά στοιχεία. Παράλληλα επιδιώκεται η προβολή των υλικών κατασκευής (material style). Στο κτίριο δεν έχουν γίνει έντονες επεμβάσεις και για αυτό διατηρεί ικανοποιητικά τον αρχικό του χαρακτήρα. Αλλοιώσεις έχουν πραγματοποιηθεί κυρίως στην κατοικία λόγω της μέχρι πρόσφατα χρήσης της.

Το βουτυροκομείο αποτελείται από δύο κύριους ορθογώνιους, λιθόκτιστους όγκους, τον έναν δίπλα στον άλλο, που καλύπτονται με ξύλινες δίρριχτες στέγες. Ο βόρειος επιμήκης όγκος στέγαζε το εργαστήριο παρασκευής βουτύρου και διαθέτει ημιυπόγεια αίθουσα και σοφίτα, ενώ ο διπλανός όγκος την κατοικία της βουτυροκόμου αποτελούμενη από ισόγειο δωμάτιο και σοφίτα. Το εργαστήριο κατασκευάστηκε το διάστημα 1894-95 πιθανόν από τον Αναστάσιο Μεταξά που ήταν ο επίσημος ανακτορικός αρχιτέκτονας μετά το 1890, ενώ η κατοικία της βουτυροκόμου γύρω στο 1898.

Το βουτυροκομείο λειτούργησε μέχρι το 1953-54 οπότε και κτίστηκε το γαλακτοκομείο, που διέθετε σύγχρονες εγκαταστάσεις και μηχανήματα. Μετά το 1954 το εργαστήριο έκλεισε οριστικά, ενώ στα τέλη της δεκαετίας του `50 στον χώρο της κατοικίας λειτούργησε μικρό μπακάλικο. Γύρω στο `70 στην κατοικία εγκαταστάθηκε ένα ηλικιωμένο ζευγάρι. Τότε έγινε και η προσθήκη μιας μικρής κουζίνας στην δυτική πλευρά της. Το 2002 έφυγαν και οι τελευταίοι κάτοικοι του κτιρίου. Σήμερα το κτίριο παραμένει κλειστό.

Το κτίριο παρουσιάζει σημαντικά δομικά και οικοδομικά προβλήματα που εκδηλώνονται υπό την μορφή ρηγματώσεων στις τοιχοποιίες και οφείλονται τόσο στην απουσία δέσμευσης στη στάθμη της στέγης λόγω της καταστροφής της, όσο και στην αποσάρθρωση των συνδετικών κονιαμάτων των τοιχοποιιών εξαιτίας της υγρασίας. Η στέγη παρουσιάζει λόγω έλλειψης συντήρησης της σημαντικά προβλήματα και συγκεκριμένα κατακόρυφη υποχώρηση των αμειβόντων της και υποχώρηση των γωνιακών προεξεχόντων τμημάτων της, λόγω της φθοράς των ξύλων που εκτίθενται στις καιρικές συνθήκες, τη βροχή και στο βάρος του χιονιού.

Επίσης το κτίριο αντιμετωπίζει μια σειρά αισθητικών (προσθήκη πρόχειρης κατασκευής δυτικά της κατοικίας, αλλαγή κουφωμάτων με νεότερα μεταλλικά, αλλαγή δαπέδων, κλπ) και λειτουργικών προβλημάτων (πχ απουσία πλακόστρωσης περιμετρικά του κτιρίου, που δυσχεραίνει την κίνηση γύρω από αυτό, ιδιαίτερα τον χειμώνα), που οφείλονται στην μακροχρόνια εγκατάλειψη του και στις παλαιότερες επεμβάσεις που πραγματοποιήθηκαν σε αυτό.

Η μελέτη προτείνει την αποκατάσταση του κτιρίου με σεβασμό στην αρχική μορφή του, αλλά και προς τις νεότερες επεμβάσεις και μετασκευές, που αποτελούν μέρος της ιστορικής εξέλιξής του, στο βαθμό βέβαια που δεν αλλοιώνουν τη γενικότερη εικόνα του. Προτείνονται επεμβάσεις που αποσκοπούν στην επαναφορά του μνημείου στην αρχική του μορφή. Για την αποκατάσταση των βλαβών στις τοιχοποιίες και τις στέγες του κτιρίου θα χρησιμοποιηθούν τεχνικές και υλικά παρόμοια με τα αυθεντικά (λίθοι από το λατομείο των Φούρνων, ξυλεία από πεύκα και έλατα του δάσους, κεραμίδια παρόμοια με τα αρχικά, κλπ). Κάθε επέμβαση, εξωτερικά και εσωτερικά του κτιρίου, θα γίνει με σεβασμό προς τα αυθεντικά του στοιχεία και με προσπάθεια διατήρησης όσο το δυνατόν περισσότερων αυθεντικών υλικών. Η προτεινόμενη επέμβαση γενικά αποσκοπεί στην απομάκρυνση νεότερων στοιχείων που αλλοιώνουν τον χαρακτήρα του κτιρίου, στην αποκατάσταση των βλαβών του και στην ενίσχυση της κατασκευής του, ώστε να καταστεί εφικτή η επαναλειτουργία του.