Κυριακή πρωί στο Τατόι. Ο ουρανός καθαρός, τα φυλλώματα των δέντρων στάζουν ακόμη από την υγρασία της νύχτας και στο βάθος ξεχωρίζουν ερειπωμένα κτίσματα, απομεινάρια του άλλοτε βασιλικού κτήματος. Ιδανικό για βόλτα το φθινοπωρινό τοπίο στις αρχές της περασμένης εβδομάδας, το μεγάλο λιβάδι, κάτω από τον λόφο Παλαιοκάστρου, καθώς και ο ελαιώνας πλημμύρισαν από κόσμο.

Ανοιχτό πλέον στο κοινό το Κτήμα Τατοΐου, υποδέχεται, καιρού επιτρέποντος, 2.500 και 3.000 επισκέπτες, ίσως και περισσότερους, τόσο τα Σαββατοκύριακα όσο και τις υπόλοιπες αργίες. Oμως η κοσμοσυρροή σε ένα κτήμα χωρίς υποδομές και με ελλιπή φύλαξη προσθέτει νέα προβλήματα στα ήδη υπάρχοντα. Παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των υπαλλήλων του Φορέα Διαχείρισης Πάρνηθας, των δασικών και αστυνομικών υπαλλήλων, των Φίλων Κτήματος Τατοΐου και μιας ομάδας εθελοντών πολιτικής προστασίας από το Κρυονέρι, το κτήμα οδηγείται στην εξαθλίωση και στην καταστροφή.

Τα διατηρητέα κτίρια του Τατοΐου λεηλατούνται, ενώ ο κίνδυνος πυρκαγιάς απειλεί ανά πάσα στιγμή το πλούσιο δασικό οικοσύστημα. Οι επισκέπτες του Σαββατοκύριακου ανάβουν φωτιές για μπάρμπεκιου, ενώ απαγορεύεται, και φεύγοντας αφήνουν πίσω τους ίχνη της παρουσίας τους: σωρούς από σκουπίδια.

Οι λεηλασίες στα ακίνητα του κτήματος έχουν αυξηθεί επικίνδυνα. Πριν από λίγο καιρό εκλάπησαν από το κτίριο του προσωπικού τουλάχιστον τρία περίτεχνα σώματα καλοριφέρ από χυτοσίδερο με σκαλιστά ανθέμια στο πλάι. Επίσης, ένα-ένα «εξαφανίζονται» τα μαρμάρινα κολωνάκια της πισίνας του ανακτόρου. «Κάθε φορά που πάμε στο Τατόι, λείπει και ένα. Κλέβουν τα παραθυρόφυλλα από τα διατηρητέα κτίρια. Στο Δασονομείο παραβίασαν την πόρτα και έχουν καταστρέψει πιάτα, ποτήρια, έπιπλα. Ο καθένας κάνει ό,τι θέλει. Χωρίς άδεια του υπουργείου Πολιτισμού κάνουν διαφημιστικές φωτογραφίσεις ή φωτογραφίσεις γάμων. Η Αστυνομία δεν προλαβαίνει. Από 16 άτομα έχουν μείνει 6-8. Το τζιπ που χρησιμοποιούσαν χάλασε και δεν αντικαταστάθηκε ποτέ» λέει χαρακτηριστικά ο πρόεδρος του σωματείου Φίλοι Κτήματος Τατοΐου κ. Βασίλειος Κουτσαβλής, ο οποίος καταλογίζει ευθύνες στους δέκα φορείς του Δημοσίου που διαχειρίζονται σήμερα το κτήμα και το έχουν αφήσει να ρημάξει.

Η Πολιτεία από το 2003, οπότε τα 42.000 στρέμματα του Τατοΐου πέρασαν στον έλεγχο του Ελληνικού Δημοσίου, παρέμεινε μόνο σε ευχολόγια και έχει εγκαταλείψει στην τύχη τους τα ιστορικά κτίρια του δημοσίου πλέον κτήματος. Πολλά από αυτά κινδυνεύουν να μετατραπούν σε σωρούς ερειπίων, παρά κάποιες φιλότιμες προσπάθειες του υπουργείου Πολιτισμού – αποκατέστησε τον ιερό ναό της Αναστάσεως, αναπαλαίωσε τρία από τα 27 διατηρητέα κτίρια, κατέγραψε και συντήρησε φορητά κειμήλια – και των Φίλων του Κτήματος για άμεσα σωστικά έργα και μελέτες αποκατάστασης.

Ετσι, σε κίνδυνο βρίσκονται η Οικία Στουρμ (1874), το Οινοποιείο (1880) και το σπίτι του αρχικηπουρού (1880), τα οποία σιγά-σιγά καταρρέουν. Οσο για το κτίριο του πρώην θερινού ανακτόρου, η αρχιτεκτονική προμελέτη αναμένεται σύντομα να ολοκληρωθεί προκειμένου να προκηρυχθεί διαγωνισμός για τη σύνταξη της στατικής μελέτης.

Στο κατάμεστο από αντικείμενα – ανάμεσά τους και οι βασιλικές άμαξες – παλιό βουστάσιο, σύμφωνα με τον κ. Κουτσαβλή, ουδείς επί σχεδόν δέκα χρόνια έχει εισέλθει, με αποτέλεσμα τα αποθηκευμένα εκεί από το 1977 κειμήλια να σαπίζουν και να καταστρέφονται.

Το υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ) μόλις το 2011 ανέθεσε τη μελέτη για την αποκατάσταση και την αξιοποίηση του κτήματος, την οποία παρέλαβε ολοκληρωμένη στα μέσα του 2012. Τότε η πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΚΑ δήλωνε ότι το προσχέδιο της κοινής υπουργικής απόφασης (ΚΥΑ) για τις χρήσεις γης στο Τατόι θα ήταν έτοιμο τον Οκτώβριο του 2012 ώστε να ξεκινήσει η διαδικασία αξιοποίησής του μέσω ιδιωτών, οι οποίοι είχαν ήδη εκδηλώσει ενδιαφέρον να επενδύσουν στο πρώην βασιλικό κτήμα. Σήμερα, δύο χρόνια μετά, η μελέτη βρίσκεται ακόμη στη Διεύθυνση Νομοθετικού Εργου του ΥΠΕΚΑ προκειμένου, κάποια στιγμή, να συνταχθεί η σχετική ΚΥΑ.

Στο μεταξύ, όπως αναφέρει ο κ. Κουτσαβλής, χρήματα που έφθαναν από την Ευρώπη άφθονα, τα επιστρέφαμε πίσω, «αφήνοντας έναν θησαυρό να καταστραφεί». Τα 6,5 εκατ. ευρώ που είχαν δεσμευθεί από το ΕΣΠΑ για έργα στο πρώην βασιλικό κτήμα θα μεταφερθούν στη νέα προγραμματική περίοδο.

Οι Φίλοι Κτήματος Τατοΐου όπως και η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού συμφωνούν με τα περισσότερα σημεία της μελέτης του υπουργείου Περιβάλλοντος. Η επαναλειτουργία όμως του ξενοδοχείου «Τατόιον» αποτελεί γι’ αυτούς κόκκινη γραμμή, σε αντίθεση με το ΥΠΕΚΑ που προτείνει τη μετατροπή του σε ταβέρνα. «Αυτή αποτελεί και μια από τις κύριες διαφωνίες μας για το σχέδιο αξιοποίησης» επισημαίνει ο κ. Κουτσαβλής.

Αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε εξέλιξη τρεις μελέτες με χρηματοδότηση των Φίλων Κτήματος Τατοΐου για την αποκατάσταση τριών ιστορικών κτιρίων, της Οικίας Φροντιστή, της Οικίας Στουρμ και του Τηλεγραφείου. Ηδη έχει ολοκληρωθεί και έχει εγκριθεί από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού η μελέτη του σωματείου για το Βουτυροκομείο. Μάλιστα, σύμφωνα με τον κ. Κουτσαβλή, αναζητούνται χορηγίες ιδιωτών προκειμένου να μπορέσει το σωματείο να προχωρήσει στην αποκατάσταση των κτιρίων.