Άρθρο του ιστορικού κ. Κώστα Σταματόπουλου στην Καθημερινή της Κυριακής

Παρακάτω το άρθρο του ιστορικού του Τατοΐου κ. Κώστα Σταματόπουλου όπως δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή της Κυριακής, 17 Σεπτεμβρίου 2023

Διαλύεις κάτι κτυπώντας το στην καρδιά! Μετά από μισόν αιώνα εγκατάλειψης, λεηλασίας και βανδαλισμών, μετά από την πυρκαγιά της 6^ης Αυγούστου 2021 την χειρότερη της ιστορίας του, κι ενώ τόσα θετικά πραγματοποιήθηκαν έκτοτε και άλλα μπαίνουν τώρα σε τροχιά πραγμάτωσης, έρχεται από εκεί ακριβώς όπου προσβλέπαμε την οριστική σωτηρία του τάλανος αυτού τόπου, το καίριο κτύπημα που καταργεί ό, τι καλό έχει γίνει, ό, τι καλό γίνεται. Το καταργεί, παραμορφώνοντας και παραποιώντας τον χαρακτήρα του Τατοϊου εφόσον  το Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο αξιοποίησης του Τατοϊου (που εκπόνησε για λογαριασμό του ΥΠΠΟ το μελετητικό γραφείο ASPA-KST του αρχιτέκτονα  Σπύρου Τσαγκαράτου) προβλέπει την ανέγερση στην καρδιά του ιστορικού πυρήνα του, στο κέντρο του «χωριού», δυο βήματα από το κομψότατο παλιό ξενοδοχείο, ενός συνεδριακού κέντρου 1200 τ. μ. Το ό, τι αυτό θα μπορούσε να γίνει υπόγειο  δεν αναιρεί την ουσία του ζητήματος: την απώλεια της ατμόσφαιρας ενός αττικού αγροκτήματος του 1900. Σαν να μην είχαμε – πέραν της προφανούς έλλειψης φαντασίας που ως προς το συγκεκριμένο στοιχείο βαρύνει την μελέτη βιωσιμότητας, πέραν της απουσίας γνώσης του τι συμβαίνει σε παρόμοια κτήματα απανταχού της γης – τόσα συνεδριακά κέντρα, και σαν να μην έχει το Τατόι επαρκή χώρο (42.181 – 1600 = 40. 581 στρέμματα!), για να δημιουργηθεί συνεδριακό κέντρο κάπου στην περιφέρειά του σε περίπτωση που αυτό είναι, ως φαίνεται, τόσο απαραίτητο.

Βρισκόμαστε επομένως σε μια κρίσιμη καμπή του ήδη σχεδόν 26ετούς αγώνα για την διάσωση του Τατοϊου. Είναι δε άξιο απορίας ότι στην σύνθετη αυτή εργασία αναγέννησης ενός ολόκληρου κόσμου δεν ζητήθηκε, πέραν της προ διετίας στιγμής της συνοπτικής παρουσίασης της μελέτης βιωσιμότητας σε τηλεδιάσκεψη ενώπιον του πρωθυπουργού, ούτε άπαξ εκ μέρους των μελετητών η γνώμη και επομένως η γνώση εκείνων στους οποίους είναι οικεία η κάθε σπιθαμή του κτήματος και η κάθε στιγμή της ιστορίας του.  

Επανερχόμενος στο θέμα που μας απασχολεί προσθέτω ότι η αρχική πρόταση, η μόνη με την οποία μέχρι χθες δήλωνε ότι συμφωνούσε το ΥΠΠΟ, ήταν η ανέγερση συνεδριακού κέντρου στην άκρη του κτήματος, προς το Μπάφι/Κρυονέρι – κοντά επί πλέον σε μία από τις εισόδους του καθώς και στον νέο σιδηροδρομικό σταθμό που προβλέπεται να ανεγερθεί εκεί – ενώ για διαλέξεις και μικρά συμπόσια, περίφημα προσφέρεται η αίθουσα στον όροφο του «νέου βουστασίου», η λειτουργία της οποίας με την παραπάνω ιδιότητα δεν θα διατάρασσε την αισθητική ομοιογένεια και την ψυχική ενότητα του κτήματος. Μετά την κατάφορη παραβίαση από τους ίδιους τους φύλακές της τής θεσπισθείσας αρχής της μη ανέγερσης νέων κτισμάτων στον πυρήνα του, κτισμάτων που δεν υπήρξαν στο Τατόι ποτέ, μετά την εν κρυπτώ ληφθείσα απόφαση της δυνατότητας προσθήκης 10% στην επιφάνεια όλων των διατηρητέων (!) κτιρίων, ποια εγγύηση μπορεί να γίνει πιστευτή ότι θα σταματήσει εδώ το κακό κι ότι δεν θα πολλαπλασιαστούν στο μέλλον παρόμοια κρούσματα με νέες επινοήσεις δήθεν αναγκών;

Ας μη κρυβόμαστε. Στην αποκατάσταση και την ανάπτυξη του Τατοϊου βρίσκονται αντίθετες δύο κατηγορίες, για να μην πω δύο είδη ανθρώπων. Η πρώτη είναι ο «πλαστικός άνθρωπος» της εποχής μας, στενά χρησιμοθηρικός, που έχει ψυχρά ισοπεδώσει τα πάντα και επαναλαμβάνει τις ίδιες λύσεις στερεότυπα κι αδιάφορα παντού, με αποτέλεσμα την πνιγηρή ομοιομορφία του δομημένου περιβάλλοντος ανά τον κόσμο σε σημείο που ταξιδεύοντας να μην γνωρίζεις αν βρίσκεσαι στην Ασία, την Αμερική ή την Αφρική. Δεν χολοσκάμε για την «ατμόσφαιρα», για τις ορθές κλίμακες και για την φέρουσα ικανότητα ενός τόπου, και δεν αποτελεί πρόβλημα να στριμώξουμε συνεδριακό κέντρο ακόμη και πάνω στον χώρο της αρχαίας Δεκέλειας, στον οποίον έχουν βρεθεί ευρήματα και ο οποίος παραμένει επί 4ετία αχαρακτήριστος ως αρχαιολογικός, παρά την σχετική αίτηση προς το υπουργείο της Εφορίας Αρχαιοτήτων Αν. Αττικής.   Η δεύτερη κατηγορία χαρακτηρίζεται απεναντίας από την επίγνωση και την εξ αυτής αγωνία, ότι το Τατόι είναι τόπος στην χώρα μας μοναδικός και πως ως τέτοιος πρέπει να αντιμετωπισθεί με την δέουσα ευαισθησία.  Η στόχευση σε όλα τα επί μέρους έργα θα πρέπει να είναι εξόχως ποιοτική και να συμβάλλει ώστε το αποτέλεσμα να μπορεί να ταξιδεύσει ποικιλοτρόπως τον επισκέπτη στο χθες για να τον ξεκουράσει από το εξουθενωτικό σήμερα, προσφέροντάς του ταυτόχρονα δώρα πολιτισμού και αναψυχής. Αυτό επιπλέον είναι το επικερδέστερο σχήμα. Ας θέσουμε τις σωστές βάσεις κι ας μην βιαζόμαστε. Άλλωστε, μετά την πυρκαγιά, η πλήρης αποκατάσταση του κτήματος αποτελεί υπόθεση δύο τουλάχιστον γενεών, καθώς  το Τατόι τώρα είναι τέσσερις δεκάδες χιλιάδες στρέμματα καμένης γης που περιβάλλει τον εργώδη πυρήνα του. 

                                                                                     Κώστας Μ. Σταματόπουλος * 

     *Συγγραφέας των έργων: «Το Χρονικό του Τατοϊου (1800-2003)» και

     «Τατόι: περιήγηση στον χρόνο και τον χώρο».

      Αντιπρόεδρος της «Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού».