Το Τατόι ξαναβρίσκει το (φυσικό) μεγαλείο του

Κίνδυνος να χαθεί κονδύλι περίπου 6,5 εκατ. ευρώ αν τα έργα δεν γίνουν μέσα στο 2012

Κάτι φαίνεται να κινείται στο Τατόι. Εν μέσω κρίσης, οικονομικής και πολιτικής, υπεγράφη προ ημερών η σύμβαση για την εκπόνηση μελέτης η οποία θα υποδείξει τον τρόπο αξιοποίησης του πρώην βασιλικού κτήματος. Από το 2003, οπότε το σύνολο της έκτασης – περίπου 42.000 στρέμματα – πέρασε στον έλεγχο του Ελληνικού Δημοσίου έναντι 12 εκατομμυρίων ευρώ, ελάχιστες κινήσεις έγιναν για την προστασία του χώρου. Σήμερα βρίσκεται σε εξέλιξη η εκκένωση της βασιλικής έπαυλης (ανάκτορα) και η αποκατάσταση του ναού της Αναστάσεως από το υπουργείο Πολιτισμού, ενώ ολοκληρώθηκε πρόσφατα η αναπαλαίωση τριών εκ των 27 διατηρητέων κτιρίων, αν και οι εργασίες δεν έγιναν όπως θα έπρεπε. «Πρόκειται για πρόχειρη δουλειά, με πολλές κακοτεχνίες, αλλά τουλάχιστον αυτά τα τρία οικοδομήματα – το ιπποστάσιο, το υπασπιστήριο και τα μαγειρεία – δεν απειλούνται με κατάρρευση» λέει στο «Βήμα» ο ιστορικός κ. Κώστας Σταματόπουλος. Αντίθετα παλαιότερα κτίσματα όπως η οικία Στουρμ (1874), το Οινοποιείο (1880) και το σπίτι του κηπουρού (1880) κινδυνεύουν να μετατραπούν σε σωρούς ερειπίων. Σοβαρές είναι οι απειλές και για το δάσος Τατοΐου, το οποίο πλέον είναι γηρασμένο και χρειάζεται ιδιαίτερη φροντίδα.

Με ορατό τον κίνδυνο να απαξιωθεί ένα σημαντικό περιουσιακό στοιχείο του Δημοσίου, ο πρόεδρος του Οργανισμού Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας (ΟΡΣΑ) κ. Ιωάννης Πολύζος και η γενική γραμματέας Πολιτισμού κυρία Λίνα Μενδώνηέχουν ξεκινήσει έναν αγώνα δρόμου για να κερδίσουν πολύτιμο χρόνο. Ηδη χάθηκε ένας χρόνος ώσπου να συνεννοηθούν και να συμφωνήσουν τα υπουργεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού στο σχέδιο γενικής διάταξης. Ετσι μόλις πριν από λίγες ημέρες ανέθεσαν τη μελέτη για το Τατόι σε μια ομάδα νέων αρχιτεκτόνων με τον όρο να έχουν ολοκληρώσει σε ένα εξάμηνο το σχέδιο για τη διαχείριση της περιοχής. Και αυτό διότι κινδυνεύει να χαθεί κονδύλι περίπου 6,5 εκατ. ευρώ από τα 8 εκατ. που έχουν δεσμευθεί από το ΕΣΠΑ για έργα στο πρώην βασιλικό κτήμα, αν αυτά δεν γίνουν μέσα στο 2012.

Ελκυστικός προορισμός

Από τους μελετητές ζητήθηκε να αποδείξουν την οικονομική αποδοτικότητα της πρότασής τους αλλά και να ερευνήσουν πιθανό επενδυτικό ενδιαφέρον για τον χώρο. Τους δόθηκαν γενικές κατευθυντήριες γραμμές, σύμφωνα με τις οποίες το κτήμα πρέπει να αποτελέσει έναν τουριστικά ελκυστικό προορισμό, στον οποίο η φύση θα παίζει κυρίαρχο ρόλο. Θα πρέπει όμως να επιτευχθεί και πλήρης οικονομική αυτάρκεια με τη συμμετοχή ιδιωτών.

Σε αυτό το πλαίσιο, υπάρχουν σκέψεις για μετατροπή του κτιρίου της έπαυλης σε μουσείο του… εαυτού της (στο πρότυπο του Αχιλλείου της Κέρκυρας), όπου θα μπορούν να διοργανώνονται διεθνή πολιτικά συμβούλια, πνευματικές εκδηλώσεις κ.ά.

Η αρχική σκέψη του ΟΡΣΑ για λειτουργία ξενώνα προσωπικοτήτων στο κτίριο του ανακτόρου, σύμφωνα με πληροφορίες, έχει απορριφθεί, καθώς, εκτός από τους… υψηλούς καλεσμένους, ο χώρος θα κατακλυζόταν από τη συνοδεία τους, δυνάμεις ασφαλείας, τηλεοπτικά συνεργεία κ.ά., με κίνδυνο να επιβαρυνθεί το «εύθραυστο» περιβάλλον του κτήματος.

«Πρόθεσή μας είναι να μετατραπεί το Τατόι σε ένα πάρκο προσβάσιμο στον πολίτη, όπου η φύση και η Ιστορία θα συνυπάρχουν»

επισημαίνει κ. Πολύζος. Η μελέτη, προσθέτει ο ίδιος, θα προτείνει συγκεκριμένες χρήσεις για τα υφιστάμενα κτίρια και οργάνωση του χώρου, ενώ με οικονομοτεχνική ανάλυση θα ερευνά τις δυνατότητες άντλησης εσόδων από ανταποδοτικές υπηρεσίες και δραστηριότητες.

Στην περιοχή του συγκροτήματος των βοηθητικών κτιρίων του κτήματος, τόσο εντός των υφιστάμενων κτισμάτων όσο και στους υπαίθριους χώρους, θα μελετηθεί η οργάνωση χρήσεων αναψυχής, αθλητισμού, πολιτισμού και εκπαίδευσης. Ηδη το υπουργείο Πολιτισμού έχει έλθει σε επαφή με εκπαιδευτικά ιδρύματα και φορείς για την αξιοποίηση τμημάτων της έκτασης.

Ενδιαφέρον υπάρχει και από ιδιώτες. Από το 2005 έχει κατατεθεί πρόταση στο υπουργείο Πολιτισμού από τους κκ. Γιάννη Μπουτάρη και Σωτήρη Ιωάννου για λογαριασμό της Εθνικής Διεπαγγελματικής Ενωσης Αμπέλου και Οίνου, με κεντρικό άξονα τη δημιουργία μιας κιβωτού της ελληνικής αμπέλου στους παλαιούς αμπελώνες του Τατοΐου. Στόχος θα είναι η παραγωγή βιολογικού κρασιού και η επαναλειτουργία του παλιού οινοποιείου. Η πρόταση, όπως λέει ο κ. Ιωάννου, ο οποίος είναι και μέλος του Συλλόγου Φίλων Κτήματος Τατοΐου, εξακολουθεί να ισχύει. «Η αξιοποίηση του Τατοΐου είναι ένα μεγάλο σχέδιο, το οποίο πρέπει να υλοποιηθεί. Θα μπορούσε να αποτελέσει το… αντίπαλον δέος του Ελληνικού, όπου σχεδιάζεται άλλου είδους αναπτυξιακή αξιοποίηση, με κατοικίες, γραφεία κτλ.»σχολιάζει.

Σφραγισμένες κούτες

Ενδιαφέρον υπάρχει και από γαλακτοβιομηχανίες για τη λειτουργία του βουστασίου και την παραγωγή βιολογικού γιαουρτιού, βουτύρου, γάλακτος και παγωτού, όπως αναφέρει ο πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων Κτήματος Τατοΐου κ. Βασίλης Κουτσαβλής. Μάλιστα, ο σύλλογος, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Πατρών, θα προχωρήσει σε μελέτη αξιοποίησης και αποκατάστασης του ελαιώνα και επαναλειτουργίας του παραδοσιακού ελαιοτριβείου.

Σύμφωνα με πηγές του ΥΠΕΚΑ, οι γενικές κατευθύνσεις του υπουργείου για το Τατόι είναι η λειτουργία του ως αυτοδιαχειριζόμενου πάρκου, στο οποίο, μεταξύ άλλων, θα λειτουργούν εστιατόρια, ξενώνας, πολιτιστικά κέντρα, αίθουσες εκδηλώσεων, ιππικός όμιλος και άλλοι χώροι αθλητισμού. Σε καμία περίπτωση πάντως, όπως υπογραμμίζουν, δεν θα διανοιχθούν άλλοι δρόμοι, καθώς στόχος είναι η ενθάρρυνση της πεζοπορίας και του ποδηλάτου.

Από την πλευρά της, η κυρία Μενδώνη επισημαίνει: «Πρέπει πρώτα να ολοκληρωθεί η μελέτη για το Τατόι για να καταλήξουμε σε χρήσεις. Ως τον Απρίλιο θα πρέπει να έχει τελειώσει. Εχουμε στενή συνεργασία με το υπουργείο Περιβάλλοντος, ώστε να προχωρήσουμε στην αξιοποίηση του κτήματος και να το αποδώσουμε στους έλληνες πολίτες».

Σήμερα, σύμφωνα με τη γενική γραμματέα Πολιτισμού, προχωρεί το έργο εκκένωσης του ανακτόρου και συντήρησης των κινητών αντικειμένων. «Φανταστείτε ότι υπάρχουν ακόμη κούτες οι οποίες δεν έχουν ανοιχθεί. Δεν γνωρίζουμε τι υπάρχει στο ανάκτορο. Αμεσα θα αδειάσουν οι χώροι ώστε να μπορέσει να ολοκληρωθεί και η μελέτη για την αποκατάσταση του κτιρίου. Παράλληλα προχωρεί και η αποκατάσταση του ναού της Αναστάσεως» τονίζει η κυρία Μενδώνη.

ΤΑ ΔΥΟ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΣΕΝΑΡΙΑ

«Αν η μελέτη προτείνει “τσιμέντο” θα αντιδράσουμε»…

Συμβατές με τον χαρακτήρα, τη λειτουργία και τη φυσιογνωμία του συγκεκριμένου χώρου πρέπει να είναι οι προτεινόμενες παρεμβάσεις στο πρώην βασιλικό κτήμα, σύμφωνα με το Σχέδιο Γενικής Διάταξης για το Τατόι, πάνω στο οποίο θα βασιστεί η μελέτη. Ωστόσο, η πρόβλεψη δύο σεναρίων στο Σχέδιο έχει δημιουργήσει ερωτηματικά και ανησυχία στους Φίλους του Κτήματος Τατοΐου.

Το πρώτο προβλέπει έργα και δραστηριότητες μικρής κλίμακας με ελάχιστες παρεμβάσεις στη φυσιογνωμία και λειτουργία του χώρου. Το δεύτερο όμως αναφέρεται σε μια δυναμική επέμβαση που θα περιλαμβάνει προτάσεις έργων και δραστηριοτήτων με σημαντικές παρεμβάσεις σε έκταση και ένταση εκμετάλλευσης.

«Αν η μελέτη προτείνει “τσιμέντο” στο Τατόι θα αντιδράσουμε. Αν χρειαστούν νέα κτίρια, μπορούν να αναστηλωθούν τα υφιστάμενα. Θα μπορούσε, για παράδειγμα, να αναστηλωθεί το πρώτο ανάκτορο του Τσίλερ, το οποίο κάηκε. Σήμερα υπάρχουν μόνο τα θεμέλιά του. Εχουμε όμως φωτογραφίες και σχέδια και θα μπορούσε να επανακατασκευαστεί» επισημαίνει ο κ. Κουτσαβλής. Οι επεμβάσεις στην έκταση, σύμφωνα με τον ίδιο, θα πρέπει να μην αλλοιώνουν ούτε τη φυσιογνωμία των κτιρίων ούτε και την ιστορικότητα του κτήματος. «Οποιαδήποτε μελλοντική χρήση θα πρέπει να έχει πρόβλεψη για μέγιστο αριθμό επισκεπτών ανά ημέρα. Και αυτό διότι δεν είναι μόνο ιστορικός τόπος. Είναι και ένα μοναδικό οικοσύστημα το οποίο δεν πρέπει να διαταραχθεί. Το Τατόι πρέπει να καταστεί βιώσιμο οικονομικά, ουσιαστικά να είναι αυτοχρηματοδοτούμενο» υποστηρίζει ο κ. Κουτσαβλής και βρίσκει σύμφωνο και τον κ. Σταματόπουλο.«Το Τατόι ήταν ένα βασιλικό κτήμα, στο οποίο, με συνειδητή επιλογή του Γεωργίου Α’, τον πρώτο λόγο είχε και έχει το δάσος και όχι τα κτιρια» υπογραμμίζει ο ιστορικός.

ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ

Στο έλεος των «βανδάλων»

Μετά τη µεγάλη πυρκαγιά της Πάρνηθας το 2007, το δάσος Τατοΐου, όπως λέει ο πρόεδρος του Φορέα ∆ιαχείρισης Εθνικού ∆ρυµού Πάρνηθας κ. Κώστας ∆ηµόπουλος , αποτελεί µαζί µε το εναποµείναν ελατοδάσος το σηµαντικότερο τµήµα του δρυµού. Σήµερα όµως είναι ένα ώριµο δάσος µε χαλέπιο πεύκη, κουµαριές και πουρνάρια, στο οποίο έχει συσσωρευτεί πλούσια βιοµάζα. Και η αποµάκρυνσή της ώστε να µην αποτελέσει «καύσιµη ύλη» δεν είναι εύκολη.«Ολο το βάρος του Φορέα πέφτει εκεί. Και η Πυροσβεστική δίνει ιδιαίτερη προσοχή. ∆εν είναι τυχαίο ότι το καλοκαίρι υπάρχουν µόνιµα πυροσβεστικά ελικόπτερα στο αεροδρόµιοΤατοΐου. Εµείς κάνουµε καθαρισµούς των αντιπυρικών ζωνών, του δάσους, των δρόµων για πρόσβαση των πυροσβεστικών» διευκρινίζει ο ίδιος.
Τελευταία, όπως δηλώνει ο κ. Σταµατόπουλος, έγιναν κάποια θετικά βήµατα, ολοκληρώθηκαν ορισµένες αναστηλώσεις, στηρίχθηκαν κάποιοι τοίχοι κ.λπ. «Ωστόσο, µε τις εργασίες πετάχθηκαν στα σκουπίδια ορισµένα παλαιά αντικείµενα, όπως ένα ράντζο του 1880, µαγειρικά σκεύη κ.ά.» καταγγέλλει ο ίδιος. Σχετικά µε τον Φορέα διαχείρισης Κτήµατος Τατοΐου, ο οποίος ακόµη δεν έχει συστηθεί, ο ιστορικός τονίζει ότι σηµασία έχει να µη λειτουργεί σαν δηµόσια υπηρεσία. «Το κτήµα πρέπει να διοικείται µε τρόπο σύγχρονο, σαν ιδιωτική επιχείρηση και να είναι αυτοχρηµατοδοτούµενο. Μπορεί, για παράδειγµα, να έχει γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή» σηµειώνει.

Επίσης, όπως αναφέρει, θα πρέπει να συντηρηθούν τα υφιστάµενα κτίρια και να δοθούν για συµβατές χρήσεις. Τον Σεπτέµβριο του 2003, µε πρωτοβουλία του κ. Σταµατόπουλου, ως µέλους της Ελληνικής Εταιρείας, 27 από τα 40 κτίρια του Τατοΐου χαρακτηρίστηκαν διατηρητέα. «∆εν µπορώ να καταλάβω γιατί εξαιρέθηκαν τα υπόλοιπα οικοδοµήµατα»αναρωτιέται. Σήµερα, οκτώ χρόνια µετά, τα κτίρια παραµένουν εκτεθειµένα στη µανία της φύσης, καταρρέουν, λεηλατούνται και υφίστανται βανδαλισµούς. Τις επόµενες ηµέρες αναµένεται να κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Καπόν και τον κ. Σταµατόπουλο ένας περιεκτικός οδηγός για τους επισκέπτες που θέλουν να γνωρίζουν την περιοχή.

Πηγή: TO BHMA της Κυριακής. 13/11/2011. Της Μάχης Τράτσα