Ανακοίνωση του Συλλόγου σχετικά με την πυροπροστασία του κτήματος Τατοΐου

Ο Σύλλογος Φίλων Κτήματος Τατοΐου χαιρετίζει όλες τις πρόσφατες ενέργειες της Πολιτείας που στόχο έχουν την προστασία και την θωράκιση του π. Βασιλικού Κτήματος Τατοΐου από τις πυρκαγιές. Θα θέλαμε παρόλα αυτά να επισημάνουμε τα ακόλουθα που θα πρέπει να ληφθούν υπόψιν σε έναν μακρόπνοο στρατηγικό σχεδιασμό πυροπροστασίας της περιοχής και σε οποιοδήποτε βραχυπρόθεσμο μέτρο προστασίας.

Ο Σύλλογος Φίλων Κτήματος Τατοΐου ενώ υποστηρίζει με σθένος τόσα χρόνια την ανάγκη διάσωσης του ιστορικού και πολιτιστικού κεφαλαίου του κτήματος Τατοΐου θέτει ως πρώτη προτεραιότητα την προστασία του δασικού οικοσυστήματος του κτήματος. Είναι ξεκάθαρο σε όλους μας οτι το Τατόι πατάει γερά σε δύο πόδια. Την βαριά του ιστορία από την μια μεριά και το μοναδικής ομορφιάς δάσος που περιβάλλει αυτή την ιστορία και την αναδεικνύει.

Το Τατόι χρειάζεται και χρειαζόταν πάντα ένα σοβαρό δασικό διαχειριστικό σχέδιο που θα έχει στόχο την διάσωση, διαχείριση και ανάδειξη ενός από τα ομορφότερα τεχνητά δάση της Αττικής. Ένα σχέδιο που δεν θα έχει στον κορμό του έργα που θα ξεκινούν και θα τελειώνουν γύρω από την αντιπυρική περιόδο στην χώρα μας αλλά θα “τρέχουν” καθ’ όλη την διάρκεια του έτους. “Κατά τα έτη 1983 έως 1985 έγιναν σοβαρές επεμβάσεις στον πυρήνα του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας με τη δημιουργία χώρων αναψυχής, χωρίς να υφίσταται γενικό σχέδιο διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού, σε μια προσπάθεια να διοχετευτούν σε ορισμένα κυρίως σημεία του δρυμού οι χιλιάδες επισκέπτες του. Προκειμένου να καλυφθεί το μέγα κενό της έλλειψης μελέτης διαχείρισης το Υπ. Γεωργίας συγκρότησε μια ομάδα εργασίας από επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων στην οποία ανατέθηκε η εκπόνηση “Μελέτης Διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας”. Η ομάδα αυτή εργάστηκε κατά το έτος 1989, λόγω όμως άγνοιας του υπό μελέτη χώρου, έλλειψης εμπειρίας σε σύνταξη παρόμοιων μελετών, ως και έλλειψη των απαραίτητων ειδικών γνώσεων, δεν κατάφερε να φέρει σε πέρας την αποστολή της”. (Γ. Αμοργιανιώτης) Από τότε ελάχιστα έχουν γίνει για την συνολική και μακροπρόθεσμη διαχείριση του δασικού οικοσυστήματος  του κτήματος Τατοΐου. 

Η χιονόπτωση του προηγούμενου χειμώνα προσέθεσε τεράστια νέα προβλήματα στα ήδη υπάρχοντα της περιοχής. Εκατοντάδες δέντρα, κυρίως πεύκα, έχουν καταπέσει σε όλη την έκταση των 42.000 στρεμμάτων του κτήματος. Τα περισσότερα βρίσκονται σε περιοχές που δεν είναι προσπελάσιμες από τον άνθρωπο. Πριν από μερικά έτη με επιμονή του Συλλόγου μας το Δασαρχείο Πάρνηθας προχώρησε σε εναν καθαρισμό σε τμήματα του ιστορικού πυρήνα του κτήματος που τότε ήταν σωτήριος για το κτήμα και όλοι τον επικροτήσαμε. Ήταν μια βραχυπρόθεσμη παρόλα αυτά ad hoc παρέμβαση ανάγκης και εδώ συνίσταται το μεγάλο πρόβλημα της δασικής διαχείρισης του κτήματος. Ως τεχνητό δάσος το Τατόι έχει πολύ διαφορετικές ανάγκες από τα φυσικά δάση. Κυρίως έχει την ανάγκη από ετήσιους καθαρισμούς και αραιώσεις μιας και η υγρασία στην περιοχή είναι αυξημένη και ο υπόροφος γιγαντώνεται πολύ γρήγορα παρόλους τους καθαρισμούς. “Τα αείφυλλα πλατύφυλλα καθίστανται σύμπυκνα και τις περισσότερες φορές αδιαπέραστα. Ιδιαίτερα όταν αποτελούν τον υπόροφο της χαλεπίου πεύκης, ο ανώροφος σμίγει με τον υπόροφο, η συγκεντρωμένη καύσιμη ύλη είναι πολύ μεγάλη, και κάθε πυρκαϊά γίνεται αμέσως επικόρυφη και ταχύτατα εξελισόμενη” (Γ. Αμοργιανιώτης). Το δάσος του Τατοΐου χρειάζεται διαρκείς αραιώσεις και παρεμβάσεις για να κρατιέται σε μια διαχειρίσιμη κατάσταση. Ο Σύλλογος Φίλων Κτήματος Τατοΐου στον πυρήνα των προτάσεών του για την σωστή διαχείριση του κτήματος Τατοΐου έχει τα ακόλουθα κατά σειρά σπουδαιότητας και άμεσης παρέμβασης μέτρα. Οι παρεμβάσεις θα πρέπει να ξεκινούν από το ανθρωπογενές περιβάλλον του κτήματος κατά προτεραιότητα και στην συνέχεια να επεκτείνονται με ζώνες στο σύνολο των 42.000 στρεμμάτων. 

1. Στο ανθρωπογενές περιβάλλον του κτήματος Τατοΐου που περιλαμβάνει κυρίως τον ιστορικό του πυρήνα των 6.000 στρεμμάτων θα πρέπει να εκτελούνται ετησίως και με σχέδιο οι παρακάτω εργασίες: α. Καθαρισμός από το ξερόχορτα β. Απομάκρυνση όλων των δέντρων που έχουν καταπέσει από την χιονόπτωση ή έχουν ξεριζωθεί και έχουν καταπέσει από άλλες αιτίες. γ. Καθαρισμός του συνόλου του υπορόφου με απομάκρυνση ή θρυμματισμό. δ. Καθαρισμός όλης της βλάστησης περιμετρικά των ιστορικών κτιρίων του κτήματος. ε. Αραιώσεις δέντρων στην συνολική έκταση του ιστορικού πυρήνα. ζ. Κλάδεμα του συνόλου των δέντρων του ιστορικού πυρήνα. η. Πλήρη διάνοιξη των ζωνών πυροπροστασίας περιμετρικά του ιστορικού πυρήνα. θ. Συντήρηση και διαπλατύνσεις του  εσωτερικού δικτύου δρόμων και αλεών του κτήματος που ξεπερνά τα 100 χλμ για να είναι εφικτή η παρέμβαση σε περιπτώσεις εκτάκτου ανάγκης. ι. Τοποθέτηση πυρανιχνευτών που λειτουργούν με ηλιακή ενέργεια σε όλο τον ιστορικό πυρήνα. κ. Με την επικείμενη σύνδεση του κτήματος με την ΕΥΔΑΠ θα πρέπει να ξεκινήσει η τοποθέτηση πυροσβεστικών κρουνών και εκτοξευτήρων νερού στο σύνολο του ιστορικού πυρήνα. 
2. Ζώνες πυροπροστασίας του κτήματος Τατοΐου. Δυστυχώς οι υπάρχουσες ζώνες πυροπροστασίας του κτήματος Τατοΐου έχουν κλείσει σε πολλά σημεία τους με αποτέλεσμα να μην είναι ικανές να συγκρατήσουν μια πιθανή φωτιά. Θα πρέπει να γίνει σαφές οτι τόσο η οδός Αγίου Μερκουρίου, όσο και ο δρόμος της Κιθάρας και ο εσωτερικός από την είσοδο της Βαρυμπόμπης δεν μπορούν να ανακόψουν καμία φωτιά λόγω της πυκνής βλάστησης και στις δύο πλευρές του δρόμου. Στρατηγικός στόχος πρέπει να είναι η δημιουργία σύγχρονης ζώνης πυροπροστασίας στην περιφέρεια του ιστορικού πυρήνα. Η συντήρηση στα τμήματα που αυτή υπάρχει ήδη και η διάνοιξη στα σημεία που δεν υπάρχει. Αυτό θα είναι σωτήριο για την ανάσχεση της φωτιάς εντός του ιστορικού πυρήνα με οτι αυτό συνεπάγεται για ανθρώπους, κτίρια και κινητά μνημεία. Αφού ολοκληρωθεί αυτή η πρώτη ζώνη οφείλει να σχεδιαστεί άλλη μια στα όρια των 42.0000 στρεμμάτων που θα αποκόπτει το κτήμα από τον υπόλοιπο ορεινό όγκο της Πάρνηθας. 
3. Ενίσχυση του συστήματος πυροπροστασίας με τα νερά της Πάρνηθας. Κάθε χρόνο χιλιάδες κυβικά νερού των πηγών της Πάρνηθας (Κιθάρα κτλ) αλλά και ομβρίων καταλήγουν στην θάλασσα. Σε πολλά σημεία του κτήματος Τατοΐου υπάρχει η δυνατότητα με ήπιες παρεμβάσεις (κυρίως στα ποτάμια) να δημιουργηθούν ταμιευτήρες νερού που θα χρησιμεύουν τόσο για πότισμα όσο και για την  πυροπροστασία του κτήματος και πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητα στα έργα υποδομής. Παράλληλα πρέπει να λυθεί επιτέλους το διαχρονικό πρόβλημα της υδροδότησης του ιστορικού πυρήνα από τις πηγές της Κιθάρας που αποτελεί αυτή την στιγμή και το κύριο δίκτυο υδροδότησης του κτήματος. Τονίζουμε οτι το δίκτο αυτό θα λειτουργεί παράλληλα και επικουρικά σε οποιοδήποτε νέο δίκτυο της ΕΥΔΑΠ σχεδιαστεί. Οι επεμβάσεις του Υπουργείου Πολιτισμού το 2008-2013 και η δημιουργία νέου δικτύου έγιναν τότε χωρίς μελέτη με αποτέλεσμα το νέο δίκτυο να μην λειτουργεί και οι πυροσβεστικοί κρουνοί εντός του κτήματος να είναι ανενεργοί.  
4. Απαγόρευση κυκλοφορίας εντός του κτήματος Τατοΐου τις μέρες υψηλής επικινδυνότητας για την πρόκληση φωτιάς. Το μέτρο αυτό υπάρχει ήδη και πρέπει να συνεχιστεί.
5. Σε διαδοχικές συναντήσεις μου στο Υπουργείο Πολιτισμού από το 2012 έχω επισημάνει την ανάγκη κατάρτισης ενός σχεδίου εκκένωσης των κινητών αντικειμένων του κτήματος σε περίπτωση φωτιάς. Όπως είναι γνωστό χιλιάδες ιστορικά αντικείμενα βρίσκονται αποθηκευμένα εντός του κτήματος περιμένοντας να συντηρηθούν και να εκτεθούν στα μελλοντικά μουσεία. Η πρόταση του Συλλόγου παραμένει η άμεση εκκένωση των κτιρίων σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης (με την συνδρομή και του στρατού) και η συγκέντρωση αυτών πιθανά σε χώρους του αεροδρομίου Τατοΐου. 
6. Τοποθέτηση δεξαμενών νερού σε στρατηγικά σημεία του κτήματος και πλήρες σχέδιο πυρόσβεσης από αέρος εφόσον χρειαστεί. 
7. Πρόβλεψη για την εκκένωση του κτήματος δια μέσου της εσωτερικής επίσημης οδού που οδηγεί στην είσοδο της Βαρυμπόμπης εφόσον καταστεί αδύνατη η αναστροφή οχημάτων από την οδό Αγίου Μερκουρίου ή ο αποκλεισμός αυτής.

Ο Σύλλογος Φίλων Κτήματος Τατοΐου εύχεται και ελπίζει στον στρατηγικό σχεδιασμό πυροπροστασίας του κτήματος να συμμετέχουν όλοι όσοι γνωρίζουν την περιοχή και μπορούν να συμβάλλουν καθοριστικά σε ένα σοβαρό σχέδιο άμεσης δράσης. Σε έναν σχεδιασμό μακροπρόθεσμο που να στηρίζεται σε διεθνείς καλές πρακτικές προστασίας των δασικών οικοσυστημάτων και λαμβάνει υπόψιν του τις ιδιαιτερότητες της περιοχής. Εκφράζουμε τις θερμές μας ευχαριστίες προς όλες τις εθελοντικές ομάδες πυροπροστασίας που δραστηριοποιούνται στην περιοχή της Πάρνηθας για το τεράστιο έργο που επιτελούν και σε όσους με σοβαρότητα εργάζονται για την προστασία του κτήματος από τις φυσικές καταστροφές. 

Εκ μέρους του ΔΣ

Βασίλης Κουτσαβλής